SABTU, 30 Jun 2012
Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Apabila John McCain memilih
Sarah Palin sebagai regunya untuk Pilihan Raya Presiden tahun 2008, antara
kritikan yang dilemparkan ialah wanita ini kurang pengalaman dan cetek
pengetahuan, tidak mengetahui dengan baik tentang dunia yang kompleks, dan falsafah
politiknya boleh ditampal sebagai pelekat bampar. Palin terpaksa membuat kerja rumah untuk berdebat dengan Joe
Biden macam pelajar memerah otak untuk menduduki ujian. “Kelayakan adalah soal kedua. Standard yang paling rendah untuk bakal
pemimpin untuk negara yang paling berkuasa di dunia. Demikian tulis Katha
Pollitt, dalam majalah The Nation: “Sarah
Palin, Affirmative Action Babe.” Untuk
mengukuhkan hujah beliau bahawa pemilihan Palin berdasarkan tindakan afirmatif
– dasar yang ditentang oleh golongan konservatif, Katha berkias, “seperti yang diketahui berlaku di
tempat kerja yang kurang gembira, Palin mendapat kenaikan pangkat kerana bos
suka dia.”
Dalam beberapa tahun kebelakangan,
tulis Scott Plous dalam buku Understanding Prejudice and Discrimination, tindakan afirmatif di Amerika Syarikat dibahaskan
lebih sengit jika dibandingkan dengan mana-mana masa lain dalam tempoh 35 tahun sejarahnya. Banyak penyokong menganggap tindakan
afirmatif sebagai batu tanda jalan, banyak penentang melihat tindakan afirmatif
sebagai batu kisar, dan banyak yang lain melihatnya sebagai kedua-duanya perlu, tetapi tidak sempurna, penawar atau remedi
untuk penyakit sosial yang sukar diselesaikan.
Beliau berpendapat bahawa kes yang menentang tindakan afirmatif adalah lemah, terlalu bergantung pada mitos
dan salah faham. Bagi Plous, sesetengah
penulis yang mengkritik tindakan afirmatif sebagai penyelesaian superfisial
yang tidak menangani masalah sosial yang lebih dalam melalui pengagihan semula
kekayaan dan membangunkan kesamaan pendidikan yang sebenar. Namun begitu, hujah beliau, tindakan
afirmatif tidak pernah dicadangkan sebagai
ubat untuk semua penyakit untuk penyelesaian ketidaksamaan. Sebaliknya, tindakan afirmatif hanya
bertujuan untuk membetulkan diskriminasi dari segi pengambilan pekerja dan
kemasukan akademik.
Pengalaman pelaksanaan tindakan afirmatif di
Amerika Syarikat, sedikit banyak mempunyai persamaan dengan
pengalaman tindakan afirmatif di
Malaysia sejak pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru (DEB), iaitu sarat dengan sokongan dan
penentangan, penuh dengan pro dan
kontra. Golongan penentang yang kadangkala merujuk pengalaman
Amerika, berhujah bahawa di negara itu tindakan afirmatif dilaksanakan untuk
golongan minoriti dan kaum wanita, sedangkan di Malaysia, tindakan afirmatif untuk golongan majoriti, iaitu bumiputera.
Golongan
penentang juga bersikap dwistandard, iaitu mengambil sikap berdiam diri apabila
Hindu Rights Action Force
(Hindraf) yang mengadakan demonstrasi di hadapan pejabat Parti Keadilan
Rakyat di Merchant Square atas alasan
Pakatan Rakyat (PR) belum lagi berusaha untuk meringankan kemiskinan kaum India dengan
melaksanakan program tindakan
afirmatif - dasar yang selama ini menyebabkan orang
Melayu dipersenda dan UMNO dikutuk. Seandainya cadangan pelaksanaan tindakan
afirmatif itu dikemukakan oleh orang
Melayu pastinya mereka akan menerima kritikan dan sindiran
yang bertubi-tubi daripada golongan yang berlagak sebagai penentang tindakan
afirmatif.
Di
Amerika, tindakan afirmatif dilaksanakan melalui perintah Eksekutif 10952 yang
dikeluarkan Presiden John F. Kennedy pada 6 Mac 1961, diperkukuhkan atau diperluaskan lagi oleh
presiden yang seterusnya, seperti Lyndon Johnson dan Richard M. Nixon. Walau bagaimanapun, tindakan afirmatif di
negara itu banyak menerima tentangan keras daripada orang Yahudi yang menyerang
apa yang mereka sebut sistem kuota.
Sesetengah pemimpin khuatir bahawa tindakan afirmatif boleh mewujudkan
polarisasi yang “membahayakan status ekonomi dan politik orang Yahudi dan orang
kelas menengah kulit putih” – sesuatu
yang senada dengan tentangan yang berlaku di Malaysia, “membahayakan penguasaaan ekonomi kaum
tertentu.” Orang Yahudi sejak lama lagi
menentang kuota yang dilaksanakan di universiti dan kolej elit di negara itu
yang digunakan untuk untuk mengetepikan mereka, tanpa mengambil kira merit akademik.
Pada tahun 1990-an berlaku perdebatan yang cukup hebat
tentang tindakan afirmatif di Amerika.
Ada penulisan tentang perkara ini, dikatakan tidak memahami pendedahan etnografi, seperti
emosi. Dan, dipercayai bahawa emosi ini yang tidak boleh dielakkan, yang
mendasari kes khusus untuk tindakan afirmatif.
Mereka yang mempertahankan tindakan
afirmatif berhujah bahawa wujud
pemisahan sebenar antara orang kulit putih dengan Afrika-Amerika: kita dan
mereka. Dan, tindakan afirmatif boleh memainkan peranan penting untuk
merobohkan halangan antara dua rakyat
Amerika ini. Meskipun diakui bahawa tindakan afirmatif adalah sukar untuk
ditadbirkan, membangkitkan isu yang penting mengenai keadilan, dan sebagainya, tetapi pandangan ini tidak berapa penting jika
dibandingkan dengan peranan tindakan afirmatif dalam menyampaikan mesej kepada
Afrika-Amerika, “Ya, kita boleh. Ya,
kita prihatin.”
Tindakan afirmatif di Amerika pada dasarnya bertujuan
melindungi golongan minoriti dan kaum wanita daripada diksriminasi pekerjaan
dan pendidikan, tetapi diakui bahawa tindakan
afirmatif berkesan. Dikatakan bahawa terdapat beribu-ribu contoh situasi yang
orang berkulit hitam, wanita kulit putih, dan wanita serta lelaki golongan pekerja daripada semua kaum yang
sebelum ini dihalang peluang pekerjaan
atau pendidikan, atau dinafikan peluang selepas diterima masuk, telah menikmati akses melalui tindakan afirmatif. Meskipun program tindakan afirmatif tidak menghapuskan rasisme
dan tidak juga selalu dilaksanakan tanpa masalah, namun dihujahkan bahawa tidak ada perjuangan untuk menarik
balik kebaikan yang dicapai jika
dasar tindakan afirmatif tidak berkesan.
Dari
segi amalan, tindakan afirmatif melampaui
golongan minoriti dan kaum wanita; bahkan bekas
Presiden, George W. Bush menikmati bantuan tindakan afirmatif. Apabila beliau berkata bahawa semuanya untuk
kepelbagaian dan beliau tidak pedulikan tindakan afirmatif yang diamalkan di
University of Michigan yang terpaksa diselesaikan di Mahkamah Agung, ada orang yang mengingatkan
beliau, “Tunggu sekejap. Bagaimana anda
memasuki Yale?” Seperti yang
diperlihatkan oleh Michael Kinsley dalam “How Affirmative Action Helped George
W.” yang diterbitkan dalam majalah Time pada Januari 2003, “bukannya
kerana mana-mana pencapaian akademik beliau.”
Sebaliknya, hujah Kinsley, jelas bahawa Bush memasuki Yale kerana
tindakan afirmatif. Tindakan afirmatif
untuk anak dan cucu alumni. Tindakan
afirmatif untuk anggota keluarga yang berpengaruh dari segi politik. Tindakan afirmatif untuk budak lelaki dari
sekolah persediaan istimewa (fancy).
Bentuk tindakan afirmatif seperti ini masih berterusan.”
Bagi Kinsley, bahkan George W. Bush mungkin cerita
kejayaan tindakan afirmatif yang paling hebat atau luar biasa untuk
selama-lama, meskipun pencapaian hidupnya hampir-hampir kosong: sebagai Gabenor
Texas, diterima masuk di Andover, Yale, Harvard Business School, memperoleh
kekayaan selepas bertahun-tahun gagal dalam perniagaan. Kepintaran, kerja kuat, dan kualiti lain yang
berkait dengan konsep merit hampir-hampir tidak ada kena mengena kehidupan
dan kejayaan beliau hingga ke tahap ini.
Namun begitu, tujuh tahun kemudian, beliau menjadi Presiden Amerika.
Bagi
golongan penentang tindakan afirmatif yang dilaksanakan di Malaysia, meskipun
mereka ada kalanya merujuk kepada Amerika, tetapi mereka “menggelapkan” kes
George W. Bush (juga Sarah Palin).
Jika direnung hujah Kinsley, dalam konteks Malaysia, sesungguhnya, ramai
orang yang duduk selesa di atas tindakan
afirmatif, tetapi pura-pura menentangnya, bahkan menghina dan mengeji tindakan afirmatif. Ramai pemimpin politik pembangkang dan banyak pihak lain mengamalkannya.
Sesungguhnya,
hujah Kinsley dalam mempertahankan tindakan afirmatif dan mengkritik mereka
yang menentangnya, sedikit banyak boleh
dikaitkan dengan pengalaman Malaysia yang melibatkan persoalan kaum: “tindakan
afirmatif dikritik atau dikecam kerana kaum, dan kaum adalah terutamanya subjek
toksid.” Beliau juga mengingatkan bahawa golongan kaya, anak-anak
alumni yang berpengaruh dari universiti yang terkenal ialah orang kulit putih adalah tidak
seimbang. Dan, keadaan ini berkekalan
untuk tempoh yang lama, terutamanya jika tindakan afirmatif berdasarkan kaum diharamkan.
Hujah Kinsley, penentang dan penyokong tindakan afirmatif biasanya
cenderung untuk bersetuju bahawa ada sesuatu yang buruk, pada amnya disebut
kuota, dan sesuatu yang baik, pada amnya disebut sesuatu seperti kepelbagaian. Hujah mereka adalah mengenai di manakah anda
menandakan sempadan. “Kehidupan tidak
adil. Kritikan yang sah tentang tindakan
afirmatif adalah bahawa tindakan afirmatif mempolitikkan peluang hidup dan
menumpukan tanggungjawab kesalahan terhadap kaum.”
Di
Malaysia, perdebatan tentang tindakan afirmatif dipersegarkan semula dengan
pengenalan Model Ekonomi Baru (MEB) oleh Perdana Menteri Datuk Seri Mohd. Najib
Tun Abdul Razak pada 30 Mac lalu: pro dan kontra, sokongan dan tentangan. Beliau menegaskan bahawa DEB dengan tindakan afirmatif berjaya dilaksanakan selama 40 tahun yang
lalu, mengimbangkan strategi pertumbuhan ekonomi negara dengan keperluan menangani ketidaksamarataan
struktur ekonomi dan memupuk keharmonian sosial. Kadar kemisikinan berjaya
dikurangkan dengan ketara kepada 3.7 peratus pada masa ini. “Kita seharusnya
berbangga dengan pencapaian tersebut. Kejayaan ini menjadi contoh kepada
negara-negara berbilang kaum lain yang ingin diikuti. Namun begitu, bilangan
isi rumah berpendapatan rendah masih lagi banyak di Malaysia. Kerajaan kini
berhadapan dengan masalah abad ke-21 yang memerlukan pendekatan baru untuk
menyelesaikannya.”
“Justeru,”
kata Najib “adalah perlu kita memperbaharui dasar afirmatif terhadap MEB yang
akan memberikan tumpuan kepada usaha meningkatkan tahap pendapatan semua golongan
yang kurang bernasib baik. Dasar ini
akan memberi fokus terhadap keperluan seluruh rakyat – mereka yang tinggal di
rumah panjang di Sabah dan Sarawak serta golongan miskin luar bandar di
Semenanjung Malaysia yang sering kali tersisih daripada aktiviti ekonomi
negara. Golongan nelayan, peniaga kecil dan petani juga tergolong dalam
kategori ini. Begitu juga Orang Asli dan penduduk bandar yang berpendapatan
rendah yang bekerja keras untuk menyara kehidupan dalam keadaan ekonomi yang
sukar.”
Sejak
berdekad-dekad lamanya, DEB telah
menjadi kayu pengukur pencapaian utama masyarakat. Objektif asalnya masih lagi relevan, namun
sudah tiba masanya untuk kita menilai kembali pelaksanaan DEB. Oleh itu, Najib memaklumkan bahawa dasar afirmatif yang diperbaharui akan
dilaksanakan berdasarkan empat prinsip, iaitu mesra pasaran, berdasarkan merit,
telus, dan berdasarkan keperluan.
Sebelum
pengenalan MEB oleh Perdana Menteri, majalah The Economist memberikan
liputan tentang pelaksanaan tindakan afirmatif:
“Out with the New.” Majalah itu melaporkan
bahawa Najib akan meneruskan tindakan afirmatif, tetapi lebih berorientasikan
pasaran. Majalah itu juga memetik Najib
sebagai berkata, “Saya tidak melupakan hak orang Melayu, kepentingan orang
Melayu, tetapi saya mahu orang Melayu bekerja dengan kaum lain juga.”
Michael Schuman dalam Time.com pada awal April membahaskan
tindakan afirmatif susulan daripada pengumuman MEB itu dengan cara agak
berhati-hati: “Saya takut bahawa pada
tahap ini dalam laman web ini, beberapa pembaca telah pun memanaskan jari mereka
untuk menaip beberapa ulasan yang buruk. Walau bagaimanapun, saya
menjelaskan secara muktmad bahawa saya tidak, diulang, tidak menentang tindakan afirmatif.” Meskipun dalam dunia teoritikal ekonomi klasik, dasar tindakan afirmatif
tidak diperlukan, namun hujah Schuman, “keputusan ekonomi malangnya dipengaruhi
oleh semua jenis prasangka dan rangkaian social, dan ada kalanya undang-undang
diperlukan untuk memastikan keadilan.”
Dalam
makalah “Affirmative Action: Bad
for Growth?” itu Schuman, mengatakan bahawa program tindakan afirmatif di
Malaysia dilaksanakan secara meluas dan pada skala yang sangat besar. Tindakan afirmatif di Malaysia, oleh itu,
mempunyai impak yang berlebihan-lebihan terhadap ekonominya. Namun begitu, beliau mengakui bahawa wujud
keseimbangan antara tindakan afirmatif dengan daya saing ekonomi yang perlu
membuat pilihan antara dasar tindakan afirmatif dengan apakah yang baik untuk
ekonomi keseluruhan.
Walau
apa-apa pun kritikan dan tentangan,
tindakan afirmatif sepatutnya dilihat dalam konteks keadilan ekonomi dan
dan keadilan sosial. Seperti yang
ditegaskan oleh Joseph Stiglitz,
Penerima Hadiah Nobel Ekonomi: “Di
Malaysia, peranan kerajaan diperluaskan ke arah yang satu lagi. Untuk berdekad-dekad, kerajaan Malaysia
melaksanakan program tindakan afirmatif yang agresif untuk membantu orang
Melayu. Program ini adalah bahagian
penting dalam pembinaan bangsa (nation
building); pandangan bahawa semua kumpulan akan mendapat faedah daripada
masyarakat yang lebih stabil dan adil serta saksama adalah diterima secara
meluas.”
Hakikatnya,
“padang permainan masih tidak sama rata,” oleh itu, tanpa dasar-dasar nasional,
seperti tindakan afirmatif, nescaya ada kaum atau golongan yang tercicir atau
terpinggir daripada arus pembangunan.
Sesungguhnya, banyak kejayaan yang dicapai melalui tindakan afirmatif,
meskipun di sana sini, terdapat kecacatan dari segi pelaksanaannya. Pastinya, ahli ekonomi yang terkenal, iaitu
Joseph Stiglitz tidak membuat penilaian yang membuta tuli tentang kebaikan
tindakan afirmatif yang dilaksanakan sejak berdekad-dekad. Sebagai ahli ekonomi yang memperjuangkan
keseimbangan antara peranan kerajaan dengan pasaran, tentunya beliau dapat
melihat peranan penting tindakan afirmatif. Jika dibiarkan pasaran
dibiarkan bergerak bebas dan menentukan segala-galanya , dan peranan kerajaan
adalah minimum, nescaya bukan sahaja ekonomi akan kucar-kacir, bahkan juga
negara akan porak-peranda.
Malangnya, apa yang dilihat oleh Stiglitz itu
tidak dapat dilihat oleh penentang tindakan afirmatif di negara ini. Atau mungkin mereka dapat melihatnya, tetapi
ketamakan, kebencian, dan keangkuhan mereka mengatasi segala-galanya. Sememangnya, berbahaya dari segi pembinaan bangsa
jika pemikiran kumpulan ini dibiarkan mencorakkan pendapat awam dan
mempengaruhi penggubalan dasar-dasar nasional.
(Nota: Tulisan asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Masyarakat Jun 2010.)