Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Tun Datu Mustapha Datu Harun memberitahu, sejak tahun 1953 lagi, beliau mengikuti perjuangan UMNO dari dekat,
iaitu ketika beliau menuntut di Maktab Pertanian di Serdang. Tan Sri Ong Kee Hui terdahulu dari beliau
menuntut di situ. “Ketika itu juga saya ada bertemu dua kali di maktab itu sekali di rumah kediamannya minum teh dengan Allahyarham
Dato’ Sir Onn Ja’afar yang mulai memimpin Parti Negara [sic]. Pertemuan
itu adalah perantaraan seorang guru maktab itu, cikgu Muhammad Rashid Ahmad yang sangat karib dengan Dato’
Onn ketika itu. Dato’ Onn ada bertanya apakah saya tidak tertarik dengan
politik Semenanjung ketika itu. ‘Saya tidak berani masuk campur, kerana saya
adalah rakyat Borneo Utara’, itu penjelasan saya” (Subky, 1981: 10). Serdang itu
sendiri ialah pusat kegiatan politik. Seorang tokoh Parti Negara [sic],
cikgu Muhammad Rashid Ahmad, menjadi orang kanan Dato’ Onn, bertugas di Maktab
Pertanian itu. Oleh itu, tempat inilah sentiasa menjadi tumpuan dan tempat
berulang orang politik. Cikgu Rashid
inilah yang memperkenalkan Mustapha dengan Dato’ Onn (Subky, 1981: 50 – 51).
“Akan
tetapi ketika itu perjuangan UMNO dalam mencapai kemerdekaan sungguh menarik
perhatian saya. Saya ikuti setiap perkembangan dan perjuangannya juga asya
perhatikan dari dekat. Saya hampir menyertainya. Bagaimanapun, saya dinasihatkan oleh
kawan-kawan yang rapat bahawa adalah tidak bijak bagi seorang yang ada
kedudukan dalam sebuah wilayah yang terjajah untuk mencampuri urusn politik
negeri lain. Kawan-kawan itu menasihatkan kalaupun saya tertarik dengan politik
UMNO, maka tugas saya bukanlah dalam UMNO, saya harus balik ke Sabah dan
memperjuangkan nasib orang Sabah dahulu” (Subky, 1981: 10 – 11).
Menurut
Arkib Negara Malaysia, kerjaya politik Mustapha bermula apabila beliau dilantik
sebagai anggota Majlis Undangan Negeri
Borneo Utara pada tahun 1954, dan seterusnya anggota Majlis Kerja Borneo Utara
pada tahun 1956. Pada tahun 1961, Mustapha
mengasaskan penubuhan Pertubuhan Kebangsaan Sabah Bersatu (USNO), dan
beliau dipilih sebagai Yang Dipertua (presiden) USNO pertama pada 24 Disember
tahun itu.
Mustapha
menggerakkan beberapa buah persatuan bagi mewujudkan pertubuhan politik di
Sabah (Hamdan, 2015: 39). Cadangan penubuhan USNO bermula pada 2 Jun 1961,
apabila Mustapha mengumpulkan sebanyak 60 orang di rumah Haji Abdullah Salleh,
bertempat di pekan Kudat. Susulan
pertemuan itu, maka pada 24 Jun, suatu mesyuarat khas diadakan di Kelab
Rekreasi Kudat bagi membentuk jawatankuasa penaja USNO. Ahli jawatankuasa yang
dilantik ialah Mustapha (Yang Dipertua), Datu Aliuddin Datu Harun (timbalan),
Cikgu Sabri Muhidin (setiausaha), Abdul Salam Noor (timbalan setiausaha), Haji
Sulaiman Ahmad Mukhtar (bendahari), 21 orang bekas pasukan gerila Mustapha
serta seorang bekas perisik (Hamdan, 2015: 40).
Pembentukan
USNO merupakan hasil gabungan beberapa buah persatuan Islam, badan kebudayaan,
dan badan bahasa, dari beberapa tempat dan bandar di Sabah (Hamdan, 2015: 41).
Kemunculan USNO ialah hasil daya usaha Mustapha
dan pemimpin-pemimpin Islam yang telah lama bergerak dalam persatuan
sosiopolitik dan sosiobudaya di Sabah. Antara tokoh yang terbilang itu
ialah Datuk Zakaria Gunn, Datuk Ahmad
Mahmud, Haji Yusuf Shamsudin, Datuk
Parman Hasan Raji, Datu Haji Ariffin,
dan Datu Haji Abdul Malik Jangkit (Jangkat (Sabihah, 2008: 10). Abdullah
menyatakan nama tersebut bersama-sama beberapa nama lain, iaitu Datuk Mursyidi
Nambi, Abang Dzulkifli Apong, Ahmad Haji Mohd. Taib, Datuk Othman Haji Sidik,
dan Datuk K.M. Ednin sebagai jawatankuasa penaja yang diketuai oleh Mustapha,
manakala Datuk Habib Abdul Rahman dan Mohsin Beldram dikemukakan oleh pihak
penaja sebagai setiausaha agung (Abdullah, 1976: 69).
Penubuhan
USNO didorong oleh perkembangan politik di Persekutuan Tanah Melayu dan pengumuman
konsep gagasan Malaysia oleh Tunku Abdul Rahman, dan “dipercayai penubuhannya
atas nasihat dan persetujuan Tunku dan Tun Abdul Razak.:
Beberapa
bulan sebelum penubuhan USNO, iaitu
menjelang Ogos 1961, Donald Stephens (Tun Mohammad Fuad Stephens) menubuhkan
Pertubuhan Kadazan Kebangsaan Bersatu (UNKO), sebuah parti yang mewakili kaum
Kadazan (Mohd, 2016: 242). Atas nasihat Datuk Ahmad Mahmud, orang kerajaan yang
berasal dari Kedah, lama tinggal di Sabah, kongres penubuhan USNO diadakan di
Kudat demi menghindari saingan dengan
UNKO. Mustapha bersetuju dengan
cadangan itu (Abdullah, 1976: 69). USNO dan UNKO saling bersaing untuk
mengembangkan pengaruh dalam kalangan masyarakat bumiputera di Sabah, yang
akhirnya membawa kepada perseteruan politik.
Mustapha
pernah memberitahu dalam memoirnya, “oleh sebab orang Kudat boleh dikatakan
kebanyakannya berkeluarga dengan saya, maka tidak sukar saya mendapatkan
bantuan bagi memulakan kerja-kerja USNO.
Lagipun kedudukan saya ketika itu bolehlah dikatakan terkemuka juga
disebabkan saya adalah seorang yang telah dipilih oleh British duduks sebagai
anggota Dewan Undangan Negeri yang sama kedudukan dengan wakil rakyat sekarang
dan juga Exco yang sama kedudukan dengan Exco di negeri-negeri sekarang (Subky,
1981: 7 – 8). Semasa kerajaan British, Mustapha sendiri sudah diberikan
menikmati kekayaan bumi Sabah, iaitu beliau bekerja sebagai pemborong dan
British memberi beliau kawasan balak.
Tulis Mustapha, “ketika saya memulakan gerakan USNO itu pendapatn saya
kira-kira $80,000 sebulan. Dengan wang
inilah saya gunakan untuk perjuangan itu. Wang sebanyak itu hendak dibawa ke
mana bagi keadaan seperti Sabah (Subky, 1981: 8).
USNO membuka keanggotaannya kepada semua golongan
bumiputera Sabah, memperjuangkan hak semua penduduk bumiputera Sabah, biarpun
dalam tindak-tanduknya lebih menekankan kepentingan bumiputera Islam (Sabihah,
2008: 10). Kemunculan USNO yang membuka keanggotaannya kepada semua masyarakat
bumiputera Sabah telah menyebabkan dasar keanggotaan UNKO tergugat kerana banyak bumiputera Dusun yang tidak bersetuju dengan
penggunaan perkataan Kadazan telah menyertai USNO (Sabihah, 2008: 9). Penekanan
parti yang demikian ini membezakan perjuangan USNO dengan UNKO yang lebih
mengutamakan bumiputera bukan Islam. Perbezaan penekanan inilah yang antara
lain menjadi punca pertikaian antara
pemimpin USNO dengan UNKO (Sabihah, 2008: 10).
Mustapha memberitahu kesukarannya untuk menggerakkan USNO apabila beliau
terpaksa menghadapi pelbagai ancaman, termasuk ancaman nyawa yang terpaksa
dihadapi. “Banyak sekali pujukan dan ugutan yang terpaksa saya tempuh. Saya
masih ingat betapa sahabat saya karib saya Haji Abdul Ghani menangis-nangis
datang kepada saya: katanya dia ada mendengar saya akan ditahan oleh British
dan dan saya akan dicampakkan ke dalam jel. Seorang tauke Junior Kwan dari
Sandakan datang bersama-sama Residen Keith Wookey menawarkan wang $1.5 juta
meminta saya supaya jangan mencampuri politik. Seorang lagi tauke Sabah bernama
Chung Chao Long juga ikut menemui saya dan menawarkan $1 juta kiranya saya
sedia meninggalkan USNO.
(Dipetik daripada Bab Empat, Pengukir Sejarah Pembina Bangsa Jilid II, yang dapat diperoleh melalui e-Sentral.)
No comments:
Post a Comment