Memperingati Tun Abdul Razak

SABTU, 13 Julai 2019
Oleh:  ZULKIFLI SALLEH

Bersempena 40 tahun kematian Tun Abdul Razak Hussein Perdana Menteri Malaysia kedua, beberapa program  dilaksanakan pada bulan Januari 2016.  Yayasan Cemerlang dan Institut Kepimpinan dan Strategi Asia (ASLI) menganjurkan “Seminar Khas Memperingati Tun Abdul Razak.” Anaknya, Dato’ Seri Mohd. Najib, Perdana Menteri, yang menyampaikan ucaptama dilaporkan sebak dan bergenang air mata sewaktu menceritakan jasa dan sumbangan Allahyarham Tun Abdul Razak kepada negara. Menurut Mohd. Najib, “Allahyarham meninggalkan   asas untuk kita semua dan juga generasi akan datang bagi terus membina apa yang sudah dihasilkan, selain membuatkan diri berasa bangga.  Apa yang dimulakan Tun Abdul Razak, kita perlu teruskan.  Tambah Mohd. Najib, “ketelitian dan komitmen bapanya membawa pembangunan kepada rakyat Malaysia menjadikan Allahyarham sebagai pemimpin yang dicontohi (Utusan Malaysia, 2016a:  7).  Selepas menyampaikan ucaptama itu. Mohd. Najib melancarkan buku Tun Ahmad Sarji, My Recollections of Tun Abdul Razak.

            Bersempena memperingati pemergian Tun Abdul Razak  itu juga beberapa akhbar tempatan memberikan liputan kepada Allahyarham, misalnya Utusan Malaysia dan Mingguan Malaysia menerbitkan beberapa makalah tentang beliau.  Sementara itu,  The Star keluaran 14 Januari 2016, muncul dengan  Star Special: Tun Abdul Razak Hussein (Prime Minister 1970 – 1976) – Remembering His Legacy.  Dalam sisipan khas itu terkandung beberapa makalah  tentang pelbagai kisah dan sumbangan Allahyarham, kebanyakannya ditulis oleh staf editorial akhbar itu sendiri, misalnya Razak Ahmad, muncul dengan tiga makalah, iaitu “Committed to Honesty, Sincerity,” “Toward a New Malaysia,” dan “Land for Landless,” Michelle Tam dengan “Devoted to Each Other,” Sheela Chandran dengan “Strict and Loving,” dan S. Ramaguru dengan “Field of Dreams.”  Penulis luar untuk sisipan ini terdiri daripada Tunku Shahriman Tunku Sulaiman dengan “They Were Made for Each Other,” sebuah makalah disediakan oleh Bernama, “A Man of the Rakyat” dan sebuah makalah ringkas oleh Tan Sri Lim Kok Wing. Dalam sisipan ini juga dimuatkan penulisan tentang Tun Abdul Razak, termasuk biografi, analisis, dan bahkan sajak;  di samping  peristiwa penting beliau dari tarikh kelahirannya pada 11 Mac 1922 hingga beliau meninggal dunia pada 14 Januari 1976, pada usia 53 tahun. Juga  turut  dimuatkan pesanan Tun Abdul Razak: “A politician thinks of the next election and a statesman thinks of the next generation... not only do they think the next generation, but they think, from day to day, of the next opportunity, when they can give unselfish service to Malaysia. I beg you  to do the right thing.”  Tentang “ahli politik memikirkan pilihan raya akan datang dan negarawan memikirkan generasi akan datang,” pesanan ini  pernah diungkapkan oleh James Freeman Clarke. Tentang "lakukan kerja yang betul (sejak mula-mula lagi)”  merupakan   pesanan lazim  guru pengurusan.

            Beberapa saluran televisyen, seperti Astro Prima dan Astro Maya menyiarkan dokumentari khas, Tun Abdul Razak: 40 Years in Rememberence pada 14 Januari 2016, jam 9.00 malam, dan diikuti oleh A Leader Legacy: Tun Abdul Razak jam 10.00 malam melalui saluran National Geographic, National Geographic HD, dan Astro Awani.

Seterusnya, Kumpulan Utusan dalam “Utusan Business Awards 2015” menobatkan Allahyarham Tun Abdul Razak sebagai “Tokoh Negarawan Ulung.”  Anugerah itu diberikan kepada “Bapa Pembangunan” itu bagi menghargai sumbangan besar beliau kepada pembangunan negara sehingga ke akhir hayatnya.  Anugerah tersebut disampaikan oleh Sultan Perak, Sultan Nazrin Muizzuddin Shah kepada balu Allahyarham, Tun Rahah Mohammad Noah. Bersempena anugerah tersebut, Utusan Malaysia, mengimbas kembali sumbangan Tun Abdul Razak kepada negara selama berkhidmat sebagai Timbalan Perdana Menteri dan Perdana Menteri. Sebaik mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri pada tahun 1970, Allahyarham bertindak merencanakan pembangunan Malaysia dan tiada apa pun yang melemahkan jiwa beliau untuk mencurahkan bakti kepada negara. Sungguhpun telah tiada, legasinya kekal hingga kini, antaranya rancangan Buku Hijau, penubuhan Petroliam Nasional Bhd. (Petronas), Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan (Felda), Majlis Amanah Rakyat (Mara), dan beberapa agensi lagi yang terangkum di bawah Dasar Ekonomi Baru (DEB).  DEB berjaya menangani cabaran ekonomi, politik, dan keselamatan negara pada waktu itu sekali gus membawa kesejahteraan kepada semua kaum (Utusan Malaysia, 2016b: 2).

Bangsawan Pekan

Menurut banyak sumber, Tun Abdul Razak dilahirkan pada 11 Mac 1922 di Pulau Keladi, Pekan, Pahang, kecuali  Paridah Abd. Samad, menyatakan “1 Mac” (Paridah, 2009: 2). Nama Abdul Razak, bagi masyarakat Islam, membawa erti “Hamba yang Membawa Rezeki” (Paridah, 2009: 2).  Beliau anak sulung  Dato’ Hussein  Mohd. Taib, Penolong Pegawai Daerah di Pekan, dengan  Teh Fatimah  Daud, anak seorang guru agama dan imam Kampung Pulau Keladi, yang mendirikan rumah tangga pada tahun 1920 (Nik Anuar, Muhammad, dan Abd. Ghapa, 2011: 26). Fatimah seorang gadis cantik dan peramah ialah  dan  sepupu beliau (Paridah, 2009: 3)

Bapa Tun Abdul Razak, golongan aristokrat atau bangsawan, berketurunan bangsawan Bugis;  ibunya juga berdarah Bugis dari cucu keturunan Sultan Hasanuddin (Zainuddin, 1997: 5).   Bapanya    bergelar Orang Kaya Indera Shahbandar – salah seorang orang besar empat Pahang. Beliau dianugerahi gelaran itu pada 3 Mac 1930. Berikutan anugerah gelaran itu, beliau ditukarkan  daripada  Penolong Pegawai Daerah Kuala Kubu, Selangor kepada Penolong Pegawai Jajahan di Kuantan.  Sejak itu, gelaran Orang Kaya Indera Shahbandar masih diwarisi oleh keturunan Dato’ Hussein (Nik Anuar, Muhammad, dan Abd. Ghapa, 2011: 27).   Dato’ Hussein merupakan antara kumpulan pertama golongan muda aristokrat yang dipilih memasuki Kolej Melayu Kuala Kangsar (MCKK).  Pada awal tahun 1916, ketika berusia 18 tahun, beliau dilantik sebagai Pegawai Melayu Rendah (Zainuddin, 1997: 5; Paridah, 2009: 3).  

Tidak banyak maklumat tentang adik beradik Tun Abdul Razak, meskipun biografi beliau tidak kurang banyaknya.  Beliau mempunyai seorang adik perempuan seibu sebapa, di samping 14 adik beradik dengan ibu tirinya, Cik Rokiah Salleh (Nik Anuar, Muhammad, dan Abd. Ghapa, 2011: 27), tetapi tidak dinyatakan nama mereka.  Satu-satunya adik Tun Abdul Razak ialah Datin Maimunah, isteri Dato’  Mohammad Jusoh  yang pernah berkhidmat sebagai Menteri Besar Pahang  (Zainuddin, 1997: 5; Paridah, 2009: 3). Adik  beliau yang lain, ialah Pun Sri Zainun, isteri Tan Sri Hamzah Abu Samah, yang pernah memegang jawatan menteri dalam Kabinet Tunku Abdul Rahman Putra, Tun Abdul Razak, dan Tun Hussein Onn.  Seorang lagi, Toh Puan Temah yang menetap dan meninggal dunia di Kuala Terengganu pada akhir Januari 2016.

Meskipun Tun Abdul Razak berasal daripada keluarga bangsawan dan bapanya, Dato’ Hussein merupakan pegawai kanan kerajaan, beliau hidup seperti orang susah.  Cerita yang lazim kedengaran, beliau ke sekolah berkaki ayam,  meredah sawah untuk ke sekolah yang kelihatan daif.  Tidak lama selepas beliau dilahirkan, bapanya dipindahkan ke Pejabat Daerah Pekan.  Kemudian, dalam masa kira-kira dua tahun, Dato’ Hussein dinaikkan pangkat sebagai penolong Pegawai Daerah Temerloh.  Kenaikan pangkat  ini bermakna perpindahan bagi bapanya, menyebabkan Tun Abdul Razak dihantar ke Kampung Jambu   Langgar untuk tinggal bersama-sama datuk sebelah bapanya. “Di sana, Tun Abdul Razak dibesarkan sebagaimana kanak-kanak yang lain.  Sekalipun datuknya bukan daripada keluarga miskin dan memiliki rumah yang terbesar terletak di tengah-tengah kampung yang mundur,  rumah itu tidak mempunyai bekalan air, elektrik,  dan kemudahan  moden yang lain”  (Zainuddin 1997: 5; Paridah, 2009: 3).  Beliau dianggap sebagai separuh petani, separuh bangsawan  (Nik Anuar, Muhammad, dan Abd. Ghapa, 2011: 27).  Hal ini demikian kerana  beliau hidup dalam masyarakat yang terdiri daripada petani yang “kais pagi makan pagi, kais petang makan petang;” mengerjakan sawah, bercucuk tanam, menangkap ikan di sungai, menternak lembu kerbau, dan bekerja dalam perusahaan tenunan sutera yang berasal dari Bugis (Zainuddin, 1997: 7).

Tun Abdul Razak menerima pendidikan awal di Sekolah Melayu Kampung Jambu Langgar pada tahun 1928 ketika berusia enam tahun. Beliau berjalan kaki bersama-sama rakannya sejauh empat kilometer sehari.  “Beliau belajar di sekolah atap ini dari darjah satu hingga darjah empat” (Paridah, 2009: 5).  Di sekolah ini, beliau merupakan murid yang cekap dan pintar.  Beliau ketua darjah dan beliau juga cemerlang dalam kelas.  Beliau selalu mendapat markah yang baik dalam semua mata pelajaran dalam peperiksaan.  Beliau suka membaca   (Nik Anuar, Muhammad, dan Abd. Ghapa, 2011: 29).

(Dipetik daripada Bab Dua, Pengukir Sejarah Pembina Bangsa, Jilid I, yang dapat diperoleh melalui e-Sentaral.)