Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Sebelum menubuhkan dan mengetuai UMNO, Dato’ Onn ialah
ahli asal Kesatuan Rakyat Indonesia Semenanjung (KRIS), dan beliau ialah
peserta kongres KRIS yang berlangsung di Kuala Lumpur pada 16 dan 17 Ogos
1945 (Comber, 2007: 52). Pada bulan
Julai 1945, beberapa minggu sebelum
menyerah diri, Jepun memutuskan untuk menyegerakan rancangan mereka
untuk memberikan kemerdekaan kepada Indonesia. Dalam satu pertemuan yang
dihadiri oleh Setiausaha Agong Pentadbiran Tentera Jawa, Sumatera, Celebes, dan
Tanah Melayu pada penghujung bulan itu, sebuah parti baharu terkenal dengan
nama KRIS telah muncul di bawah Ibrahim (Haji) Yaacob. KRIS – senjata turun-temurun orang Melayu –
bertujuan untuk menggalakkan idea Indonesia Raya dan pada amnya, memperluas
konsep kebangsaan Melayu (Comber, 2007: 51).
Meskipun rancangan kemerdekaan Tanah Melayu dan bergabung dengan
Indonesia tidak dapat dilaksanakan, diputuskan bahawa KRIS – tanpa kehadiran Ibrahim yang telah
terbang ke Jakarta – akan meneruskan
perjuangan kebangsaan di Tanah Melayu (Comber, 2007: 53).
Mustapha Hussein dalam
memoirnya menulis penubuhan KRIS, yang menurut beliau, singkatan Kekuatan
Rakyat Istimewa dan bukannya Kekuatan Rakyat Indonesia Semenanjung – nama yang
terdengar selepas Jepun menyerah kalah
(Insun Sony, 1999: 363 – 364; 383, nota 2). Mustapha menceritakan perihal KRIS
dalam Bab 25 “Hodosho dan Pertubuhan KRIS (Kekuatan Rakyat Semenanjung)
Julai – Ogos 1945.” Mustapha yang tidak
hadir dalam Kongres KRIS yang berlangsung di Station Hotel, Kuala Lumpur,
kerana uzur, mencatatkan penglibatan Dato’ Onn.
Berdasarkan surat Ibrahim kepada beliau pada 20 Mei 1975, “Kongres KRIS
16 dan 17 Ogos diserahkan kepada Dr. Burhanuddin memimpin bersama Hassan Manan,
Dato’ Onn, Tengku Hussein – Singapura,
dan lain-lainnya” (Insun Sony,
1999: 379). Beliau juga memetik surat Leftenan Osman Daim,
ajutan Ibrahim, yang menjelaskan bahawa
Kongres KRIS yang dihadiri oleh banyak pemimpin, termasuk Dato’ Onn tidak dapat
dilaksanakan kerana Jepun telah menyerah diri.
Osman dan “banyak pemimpin lain, termasuk Allahyarham Dato’ Onn dan
Encik (Tan Sri) Samad Ismail telah bersama-sama naik kereta (api) mail
ke Singapura” (Insun Sony, 1999:
380). Tindakan Dato’ Onn tidak mematuhi
perintah Ibrahim untuk meneruskan Kongres KRIS bersama-sama Dr. Burhanuddin, dan pulang ke Selatan Semenanjung,
menyebabkan Ibrahim dalam suratnya kepada Mustapha, menuduh Dato’ Onn
“pembelot” (Insun Sony, 1999: 380). Mustapha yang menyesali dan bahkan mengkritik tindak-tanduk Ibrahim,
termasuk tindakannya “pergi ke Indonesia bukanlah dengan mandat atau diutus oleh Kongres KRIS” (Insun Sony, 1999: 382),
mempertahankan kewajaran kongres itu tidak diadakan. “Wakil-wakil Kongres KRIS menggunakan akal
fikiran dan sempat menjauhkan diri daripada terperangkap” (Insun Sony, 1999: 381).
Tan Sri A. Samad Ismail,
yang turut menghadiri Kongres KRIS itu atas arahan Ibrahim, menulis, “pertama kali saya menemui Dato’ Onn
dalam perhimpunan wakil-wakil Keris [sic] yang diadakan di Station
Hotel, Kuala Lumpur sejurus sebelum Jepun menyerah kalah. Kongres itu diadakan untuk membincangkan
proklamasi kemerdekaan Malaya, tetapi telah dibatalkan apabila Jepun menyerah
diri akibat ledakan bom di Hiroshima dan Nagasaki. Dato’ Onn dan Sardon Jubir
(Tun) adalah antara wakil dari negeri Johor.
Saya menjadi wakil Singapura” (rujuk Anwar, 2005: 25).
Tidak dapat dipastikan
sejauh mana penglibatannya dalam KRIS mencorakkan pemikiran dan perjuangan
politik Dato’ Onn. Yang jelas, “beliau tidak bersetuju dengan gagasan Dr.
Burhanuddin al-Helmy, pemangku Pengerusi KRIS untuk memperjuangkan kemerdekaan
Tanah Melayu menerusi Indonesia Raya.
Beliau mengingatkan orang Melayu supaya berfikir dengan teliti sebelum
bercakap kemerdekaan Tanah Melayu”
(Cheah, 2014: 121). Beliau juga
bersikap krisis terhadap KRIS dan bentuk kemerdekaan Tanah Melayunya. Meskipun beliau dikatakan anggota Kesatuan Melayu
Muda (KMM), beliau dikatakan enggan menyertai KRIS (Cehah, 2014: 283 – 284).
KRIS mempunyai hayat yang
singkat, kalau menurut catatan Mustapha Hussein, ditubuhkan “pada 3 Julai 1945” (Insun Sony,
1999: 367), dan “apabila British
kembali semula ke Tanah Melayu pada akhir September 1945, para pemimpin
Kesatuan Melayu Muda (KMM), Pembela
Tanah Air (PETA), dan KRIS ditangkap, tetapi mereka dibebaskan kemudian.
Perjuangan KRIS yang
dimasuhkan diteruskan dalam Parti Kebangsaan Melayu Malaya (PKMM), yang menjadi
cergas dalam politik sejak awal lagi setelah Inggeris kembali semula ke Tanah
Melayu (Comber, 2007: 53). PKMM
ditubuhkan oleh golongan kiri Melayu
dalam perhimpunan pertama di Ipoh, Perak
pada 17 Oktober 1945 (Ariffin, 2015: 47), wujud hanya
beberapa bulan lebih awal daripada PMSJ.
Dato’ Onn yang menerajui PMSJ meneruskan kerjaya dan perjuangan
politiknya tanpa menyertai PKMM; sebaliknya,
beliau akhirnya menubuhkan
UMNO. “PMSJ ini juga menjadi sebuah
daripada pertubuhan Melayu yang mengasaskan UMNO” (Ibrahim, 1981: 327). Meskipun pegawai PKMM, seperti Ishak Haji
Muhammad cuba mendapatkan Dato’ Onn supaya bekerja dengan mereka, parti beliau,
PMSJ, enggan bersama-sama PKMM (Cheah, 2014: 284).
Dato’ Onn menggunakan
pelbagai saluran untuk membela dan memperjuangkan nasib orang Melayu. Selain melalui akhbar dan persatuan, beliau
turut menghadiri persidangan yang bersifat
“nasionalisme Melayu.” Beliau
pernah menghadiri Kongres Persatuan Melayu Kedua, sebagai tamu istimewa. Kongres yang terakhir sebelum Pendudukan
Jepun, berlangsung di Singapura pada 25 dan 26 Disember 1940, dihadiri oleh 41
orang wakil daripada 11 badan negeri dari Singapura, Pulau Pinang, Melaka,
Pahang, Selangor, Negeri Sembilan, Perak, Kelantan Johor, Brunei, dan Sarawak. Sungguhpun tidak berjaya melahirkan sebuah
pertubuhan Melayu yang meliputi seluruh Malaya, persatuan-persatuan Melayu itu
tidak syak lagi mempunyai kejayaan juga dan turut memberikan sumbangan yang
bererti kepada kepesatan berkembangnya nasionalisme politik Melayu beberapa
tahun kemudian. Dalam satu pengakuan setelah berakhirnya kongres tersebut,
Dato’ Onn berkata, “Sebenarnya, bangsa Melayu belum jatuh dan tidak jatuh... Dengan pendirian persatuan-persatuan
Melayu di Semenanjung Tanah Melayu ini
saya yakin memang orang Melayu boleh mengembalikan kuasa yang lalu dan
membaikkan kehidupan orang Melayu (Roff, 2014: 263 – 264; rujuk juga Ramlah,
2005a: 58 - 60).
(Dipetik daripada Bab Empat, Pengukir Sejarah Pembina Bangsa, Jilid I, yang dapat diperoleh melalui e-Sentral.)
No comments:
Post a Comment