Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Hasil balak merangsang tabung kerajaan negeri, yang
daripada hasil itu, peruntukan diberikan untuk memenuhi bahagian pendanaan
pembangunan. Industri balak pastinya mengayakan
Sarawak (Wee, 2007: 376). Di dunia perhutanan, Sarawak hampir sinonim
dengan industri balak tropika. Negeri
ini merupakan pengeksport utama kayu keras tropika (Wee, 2007: 376; Aeria,
2013: 128).
Berikutan pertemuan di Hotel Ming Court itu, Abdul Taib
mengumumkan bahawa beliau membekukan 25 konsesi balak seluas 1.25 juta hektar
(tiga juta ekar), bernilai kira-kira RM22.5 bilion, dan konsesi adalah
“tertumpu dalam tangan sebilangan orang,” iaitu saudara-mara dan kawan Abdul
Rahman (Ritchie, 1987: 39; Jomo, 1992a: V. Rujuk juga Abdul Rahman, 2007:
365; Leigh, 1991: 191; Aeria, 2013: 128). Beliau juga memerintah
badan berkanun kerajaan mengeluarkan RM150 juta yang tersimpan dalam Bank Utama
yang Abdul Rahman ialah pemegang saham terbesar (Abdul Rahman, 2007: 365). Dengan pembekuan konsesi itu kelihatan
sebagai pendendam, tetapi berkesan untuk merangsang para penyokong Abdul Rahman
menyokong Abdul Taib sepenuhnya kerana aliran tunai mereka tiba-tiba kering (Leigh, 1992: 191).
Rasional
untuk tindakan itu adalah bahawa pemegang lesen melanggar syarat lesen mereka,
dalam banyak kes dengan memindahkan permit itu kepada kontraktor mereka (Leigh,
1991: 191). Menurut Abdul Taib, tindakan itu diambil kerana terdapat pihak
tertentu yang menggunakan wang hasil konsesi tersebut untuk menentang kerajaan
negeri pimpinan beliau (Nidzam, 2006: 235).
Ketua Menteri memberikan petunjuk yang jelas bahawa pembekuan lesen
“dilakukan betul-betul pada masanya demi mencegah Sarawak daripada dikuasai
oleh ‘politik balak’. Beliau memberitahu
beliau melihat bahaya mendatang dalam bentuk kebanjiran wang balak yang
memberikan kesan buruk terhadap politik di Sarawak. Politik balak boleh menjadi
berbahaya jika terlalu banyak konsesi dalam tangan segelintir orang dan mereka
yang dalam satu kumpulan” (Leigh, 1991: 192).
Tercetus
perang media berikutan pembekuan konsesi balak itu. Akhbar Sarawak Tribune yang memihak
pada Abdul Rahman melawan balik dengan mendedahkan kumpulan syarikat yang
bersekutu dengan Abdul Taib yang memiliki konsesi balak seluas 1.6 juta
hektar. Sebagai tindak balas, The
People’s Mirror yang dimiliki oleh Datuk James Wong, pemegang konsesi balak
yang utama dengan lebih 300,000 hektar, yang juga presiden SNAP, Menteri Alam
Sekitar dan Pelancongan, dan pernah ditahan di bawah Akta Keselamatan Dalam
Negeri (ISA) pada tahun 1970-an – menerbitkan perincian konsesi balak seluas
1.25 juta hektar yang dikawal oleh atau bersekutu dengan Abdul Rahman dan
keluarganya. Justeru, konsesi balak
antara bapa saudara Abdul Rahman dengan anak saudara Abdul Taib berjumlah
kira-kira 30 peratus tanah hutan Sarawak (Jomo, 1992a: V).
Majalah Forbes mengenal pasti orang
Cina Sarawak sebagai seorang taikun balak terbesar Asia. Kajian tentang tujuh syarikat balak terbesar di
Sarawak mengesahkan kepentingan utama perniagaan keluarga Cina. Syarikat ini mempunyai hubungan baik dengan
elit politik Sarawak, di samping dengan beberapa orang yang berpengaruh dari
segi politik di Sabah dan Semenanjung dan dengan kepentingan Jepun. Syarikat ini memegang konsesi besa dan
mempunyai akses dengan modal jauh melampaui min syarikat purata di negara ini
(Wee, 2007: 376). Elit pemerintah yang
dianugerahi konsesi balak akan memajaknya kepada kontraktor yang kebanyakannya
Cina untuk operasi dan eksploitasi (Wee, 2007:
376). Secara berkesan, sistem konsesi hutan yang lemah bermakna
kebanyakannya kalaupun tidak kesemua konsesi balak besar disubkontrakkan kepada
firma Cina besar, seperti KTS, Rimbunan
Hijau, Samling, WTK, Sanyan, dan Shin Yang.
Syarikat konsesi ini dikatakan mempunyai hubungan rapat dengan Ketua
Menteri dan ahli politik utama yang lain dalam Barisan Nasional. Firma ini
bergantung pada Dasar Ekonomi Baru (DEB) untuk kekayaan mereka. Dengan kata lain, perniagaan Cina yang mempunyai
hubungan yang sangat baik ialah benefisiari utama daripada dasar bumiputera DEB
(Aeria, 2013: 134).
Sementara
sesetengah pemegang konsesi dan taikun balak dianugerahi bintang kebesaran,
seperti “Datuk” atau “Tan Sri” oleh kerajaan negeri atau Persekutuan kerana
sumbangan mereka, penduduk peribumi ada kalanya melancarkan protes membantah
pengusaha pembalakan yang dianggap menceroboh tanah yang dimiliki menurut tanah
NCR (Wee, 2007: 376).
Pokok
masalahnya, pastinya ekonomi politik
balak, yang merupakan penyumbang kedua terbesar selepas petroleum, sejak
awal tahun 1980-an, jauh melebihi sumbangan minyak sawit, kecuali pada tahun
1984, dan getah. Pada tahun 1990
misalnya, perolehan eksport daripada balak dan produk balak berjumlah RM8.9
bilion, atau 11.3 peratus jumlah hasil eksport, berbanding dengan RM10.6 bilion
untuk petroleum, RM4.4 bilion untuk minyak sawit, dan RM3.0 bilion untuk getah
(Jomo, 1992a: IV).
Hak
konsesi balak menjadi lebih banyak hadiah yang didambakan untuk politik dan
kuasa, mengakibatkan kitaran ganas politik balak, yang menjadi semakin
telus kerana raja balak berkelahi dalam berebut sumber yang berkurangan dan
sukar didapati (Jomo, 1992a: IV; huruf condong oleh beliau sendiri). Justeru, ekonomi politik balak membentuk dan
menggerakkan politik Sarawak, sekurang-kurangnya dua dekad lalu (Jomo, 1992a:
IV). Percakaran antara puak Abdul Taib dengan puak Abdul
Rahman, sebahagiannya kerana perebutan sumber ini.
Pilihan
raya tahun 1987 melibatkan politik wang besar, dan “dianggarkan
sekurang-kurangnya RM200 juta dibelanjakan oleh kedua-dua pihak, secara purata
RM4 juta untuk setiap DUN (Jomo, 1992a: V).
Ketua Menteri menganggarkan kos kempennya dalam pilihan raya itu antara
RM300,000 hingga RM500,000 untuk setiap DUN (Leigh, 1991: 192). Perbelanjaan
kedua-dua belah pihak dijangkakan dibiayai oleh wang balak.
Politik
balak tidak terhenti setakat pilihan raya tahun 1987, kerana “pada tahun 1989,
Abdul Taib dituduh meluluskan lesen 8.8
juta hektar konsesi balak kepada penyokong setia politik-perniagaan” (Aeria,
2013: 128). Sebagai Ketua Menteri, beliau
mempunyai kuasa dalam menentukan kawasan konsesi pembalakan dan
perladangan hutan di Sarawak... Beliau juga mempunyai kuasa dalam menentukan kawasan
pembalakan yang akan dipungut oleh pemegang konsesi dan mempunyai kuasa untuk
mengagihkan konsesi pembalakan ini kepada taikun Cina tempatan dan kapitalis
bumiputera dalam kalangan keluarganya.
(Dipetik daripada Bab Tiga, Pengukir Sejarah Pembina Bangsa, Jilid II, yang dapat diperoleh melalui e-Sentral.)
No comments:
Post a Comment