Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Menembak tokoh politik, menurut takrif adalah "politik." Tulis James Fallow dalam The Atlantic.com selepas berlakunya amuk di Tucson, Arizona, pada 8 Januari 2011 lalu. Tembakan di tempat letak kereta itu dilakukan seorang diri oleh Jared Lee Loughner, mengorbankan enam nyawa, dan 14 orang cedera, termasuk anggota Kongres Demokrat, Gabrielle Giffords yang terpaksa bertarung dengan maut. Meskipun pembunuh itu dikatakan mentalnya tidak stabil atau tidak siuman, orang ramai cuba dimaklumkan dan diyakinkan bahawa tragedi itu antaranya berpunca daripada retorik politik yang menggunakan bahasa yang keras hingga mewujudkan budaya “kebencian.”
Syerif Daerah Pima, Clarence Dupnik yang bertanggungjawab menyiasat kes itu mengakui bahawa bahasa keterlaluan digunakan di Arizona, kedua-duanya di radio dan televisyen. Itu mungkin kebebasan bersuara, tetapi membawa padahnya. Beliau juga dilaporkan berkata bahawa beliau takut Arizona menjadi sarang prasangka dan ketaksuban.
Retorik golongan sayap kanan yang berapi-api berkemungkinan mempunyai kaitan dengan kewujudan “iklim” budaya yang luar biasa menggalakkan seseorang menjadi pembunuh orang ternama. Bahasa yang sedikit keras dipercayai mungkin mempengaruhi kelakuan golongan remaja. Seperti yang diperhatikan oleh majalah The Economist, hos radio dan televisyen sayap kanan, secara rutin menurut kemahuan dalam bahasa penentangan bersenjata terhadap pemimpin kejam yang tinggal di Washington, DC, seperti yang difikirkan bahawa Barack Obama ialah penjelamaan semula King George III yang dibenci dan mereka pula ialah wira revolusi.
Para wartawan dan cerdik pandai politik sayap kiri menuduh retorik Sarah Palin dan gerakan Tea Party menyumbang kepada persekitaran politik toksik yang berlaku sekarang. Bekas Gabenor Alaska, bekas calon Naib Presiden, dan salah seorang bakal calon Pilihan Raya Presiden 2012 itu menggunakan bahasa yang keras, seperti menggesa para penyokong “mengisi semula peluru” selepas kalah dalam perdebatan penjagaan kesihatan. Sarah terkenal dengan menggunakan bahasa dan tindakan keterlaluan, seperti menggunakan beberapa metafora ketenteraan, iaitu “putar dan isi” (lock and load) dan bercakap tentang “menyasarkan” pihak lawan. Peta tumpuan minat (crosshairs) dan imejan senjata api di daerah 20 anggota Kongres Demokrat, termasuk Gabrielle dalam laman web Sarah turut dikaitkan dengan pembunuhan itu. Tumpuan minat hampir serta-merta menjadi simbol yang kuat terhadap apa yang telah berlaku dan menjadi bahasa politik.
Bekas Senator dan bekas calon Demokrat untuk Pilihan Raya Presiden, Gary Hart menyalahkan simbol, seperti tumpuan minat dan penggunaan perkataan, seperti “disasarkan.” Bagi Hart, “hari ini kita menyaksikan akibat retorik ini.” Sementara National Jewish Democratic Council menganggap serangan itu sebagai menunjukkan debat politik yang berpunca daripada polarisasi. Iklim politik di Amerika, dan retorik politik hari ini, bagi mereka, banyak menyumbang kepada rasa sakit hati yang membuak-buak dalam wacana politik Amerika yang pastinya menyumbang kepada suasana yang tercetusnya kejadian berkenaan.
Menurut kajian, bahasa kelaki-lakian (maskulin) dan kasar sering digunakan dalam pilihan raya dan kempen di Amerika Syarikat, terutamanya oleh kaum lelaki yang mewakili golongan sayap kanan kerana mereka takut ditanggapi sebagai wanita. Dalam masyarakat seksis, tidak ada lagi yang teruk selain disebut budak perempuan. Justeru, tidak kelihatan mustahil bahawa ahli politik wanita yang konservatif berasa perlu menjajakan idea mereka dalam bentuk gender dan bahasa yang keras supaya sesuai dengan hak yang dimaskulinkan. Dalam Pilihan Raya Separuh Penggal 2010, frasa dan sentimen man up paling popular. Sesetengah calon menuduh pihak lawan tidak “cukup lelaki,” dan “bukan sifat lelaki;” kalau dalam bahasa kita, “bukan anak jantan.”
Kajian yang berjudul Advertising Trends in 2010 mendapati “nada suara” iklan kempen lebih berunsur negatif jika dibandingkan beberapa pilihan raya sebelum ini. Membahagikan iklan ke dalam kategori iklan menyerang, iklan promosi, dan iklan kontras, kajian berkenaan mendapati 53.5 peratus iklan kempen ialah iklan menyerang. Calon Republikan lebih bersifat menyerang (ofensif) jika dibandingkan dengan calon Demokrat, dengan 56.8 peratus semua iklan Republikan bersifat iklan menyerang berbanding 52.5 peratus iklan Demokrat.
Kurang seminggu selepas kejadian itu, USA Today/Gallup mendedahkan tinjauan pendapat bahawa 42 peratus orang ramai berkata bahawa retorik politik bukannya faktor sama sekali dalam kejadian tembakan itu, 22 peratus berkata faktor kecil, dan 20 peratus berkata faktor utama. Dan hampir bilangan yang sama orang ramai berkata bahawa Republikan, Tea Party, dan Demokrat semua “pergi terlalu jauh dalam menggunakan bahasa mengapi-apikan” untuk mengkritik lawan mereka.
Walau bagaimanapun, Sarah Palin dalam video yang dipaparkan pada Internet mempertahankan retorik kempennya dan menyebut “tidak bertanggungjawab” dan “fitnah bertulis darah” (blood libel) untuk menyalahkan bahasa politik terhadap tembakan di Arizona itu. Beliau menolak bahawa wujudnya hubungan antara bahasa politik dengan keganasan. Malangnya, “fitnah bertulis darah” itu juga mengundang kontroversi dan debat yang hangat. Beberapa pemimpin Yahudi mengkritik pemilihan kata Sarah itu kerana “fitnah bertulis darah” itu merujuk kepercayaan anti-Semitik bahawa orang Yahudi menggunakan darah kanak-kanak Kristian untuk upacara keagamaan mereka. Sementara cerdik pandai politik menganggap bahawa Sarah sememangnya jahil dari segi maksud “fitnah bertulis darah” dan menuduh bahawa beliau tidak pernah belajar daripada kesilapannya.
Meskipun tuduhan yang dilemparkan terhadap Sarah Palin yang cuba mengaitkan kegemarannya menggunakan bahasa yang keras dianggap tidak berasas dan tidak adil sama sekali, namun kritikan yang datangnya daripada beberapa individu daripada partinya sendiri, iaitu Republikan, yang meletakkan beliau dalam keadaan sukar. “Saya fikir bahawa beliau sepatutnya bertindak perlahan dan lebih berhati-hati dan memikirkan semasak-masak apakah yang beliau kata dan bagaimana beliau mengatakannya,” kata Newt Gingrich, seorang lagi bakal calon Pilihan Raya Presiden 2012. “Beliau sebenarnya patut berhenti bercakap sekarang,” kata David Frum, bekas penulis ucapan Presiden George W. Bush.
Apabila sesuatu tragedi berlaku, seperti kejadian amuk di Tucson, lebih-lebih lagi di negara yang berbelah bagi atau tidak sepakat, seperti Amerika Syarikat sekarang, sesetengah pihak lebih gemar menuding jari, iaitu menyalahkan antara satu sama lain. Maka, ada yang membangkitkan bahawa Presiden Barack Obama pada tahun 2008 juga menggunakan metafora seakan-akan peperangan dalam memerikan politik: “Jika mereka bawa pisau untuk bergaduh, kita bawa senapang,” tetapi tidak pernah diungkitkan mencetuskan keganasan.
Juga dihujahkan bahawa penggunaan bahasa yang keras dalam politik ada kewajarannya. Pertempuran dan peperangan adalah paling rutin dalam metafora politik, tulis Charles Krauthammer dalam akhbar Washington Post. “Dan untuk alasan yang jelas. Dari segi sejarah, semua politik demokratik merupakan sublimasi perjalanan purba kepada kuasa, iaitu penaklukan ketenteraan. Itulah sebab bahasa berkenaan wujud. Itulah sebabnya kita kata tanpa apa-apa rasa malu terhadap perkara, seperti ‘negeri medan pertempuran’ atau ‘menyasarkan’ pihak lawan.” Tegas Krauthammer, “sesungguhnya, betul-betul perkataan untuk pertandingan pilihan raya, iaitu ‘kempen’ adalah pengambilan daripada perang.
Sesuatu yang boleh dipelajari dan diteladani daripada tragedi Tucson itu ialah ahli politik di negara kita, mereka bukan sahaja wajar memperlihatkan perangai dan fiil yang elok, bahkan juga menunjukkan kebijakan dari segi tutur kata. Sesungguhnya, bahasa yang keras dan keterlaluan boleh membawa bencana.
(Nota: Tulisan asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Bahasa Mac 2011.)
No comments:
Post a Comment