.jpg)
Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Di sebalik prestasi cemerlang dalam dua pilihan raya
umum, iaitu pada tahun 1986 dan 1990,
UMNO (Baru) yang semakin stabil, dan Tun Ghafar setia pada ketuanya,
tidak bermakna kedudukannya tidak tergugat.
Prestasi baik dalam dua pilihan raya umum tidak menjamin penakatan atau kelangsungan
politiknya. Pengalaman pahit pada tahun
1987 yang akhirnya membawa kepada perpecahan dan pengharaman parti itu
mempunyai hayat yang singkat dalam memori pemimpin dan anggota UMNO.
Apabila Tengku Razaleigh dan saki-baki pengikutnya tidak menyertai UMNO
(Baru) dan para penyokong Tun Musa boleh
dikatakan terpinggir, dijangkakan Dato’ Seri Anwar Ibrahim, yang memenangi
salah satu kerusi naib presiden UMNO pada tahun 1987 dan 1990, akan
menggerakkan “buah catur” beliau. Riak-riak di air tenang mula kelihatan
apabila Dr. Mahathir diserang sakit jantung dan dibedah, dan kebetulan pada
ketika itu, Januari 1989, berlangsung
pilihan raya Parlimen Ampang Jaya: Anwar
berasak-asak dengan Tun Ghafar untuk
menampilkan diri masing-masing. Seawal tahun 1992 lagi, “sembang-sembang
politik kedai kopi” menjangkakan Anwar akan mencabar Tun Ghafar dalam pemilihan
tahun 1993. Walau bagaimanapun, Anwar
menafikannya.
Kem Tun Ghafar
mungkin dapat mengagak bahawa Anwar
akan mencabar Tun Ghafar, lalu sebagai persediaan awal, mereka mengusahakan penerbitan buku yang
merupakan himpunan esei yang diberikan
pengenalan oleh Mohd. Taib Osman, manakala Alias Mohamed sebagai editornya: Ghafar Baba: Kupasan oleh Profesor dan
Cendikiawan Melayu. Alias ketika itu
Setiausaha Akhbar Timbalan Perdana Menteri.
Malangnya, segala pujian dan sanjungan, tidak ketinggalan sumbangan Tun
Ghafar kepada UMNO, orang Melayu, dan negara, yang terkandung dalam buku itu
tidak mampu menyelamatkan beliau.
Memang benar bahawa “politik bukannya ‘sains,’ tetapi
perjuangan berasaskan intuisi dan perhitungan rasional tentang kemungkinan”
(Sanbonmatsu, 2004: 133). Berbanding
dengan Tun Ghafar, Anwar lebih bijak menghitung segala kemungkinan. Anwar akhirnya menjawab teka-teki yang
berlegar-legar dalam arena politik tanah air sejak berbulan-bulan, dan mungkin
bertahun-tahun. Pada 23 Ogos 1993, beliau
mengumumkan bahawa beliau bersedia menerima pencalonan daripada bahagian
UMNO. Sidang akhbar Anwar untuk mengumumkan pencalonannya, lebih merupakan
langkah untuk menunjukkan kekuatan dengan sokongan tahap tinggi daripada hampir
kebanyakan semua pemimpin kanan UMNO.
Anwar diiringi oleh setiausaha agung UMNO, semua lapan orang Menteri
Besar dan Ketua Menteri, sembilan menteri Kabinet daripada UMNO, 18 orang
timbalan menteri, dan lima orang setiausaha parlimen. Bahkan, pertemuan itu
turut dihadiri oleh pemimpin dari Wilayah Persekutuan dan Sabah – dua negeri
yang Ghafar merupakan ketua perhubungan UMNO. Akan tetapi, yang paling menarik
daripada semua yang hadir itu, mereka yang dipercayai daripada kem Ghafar,
iaitu Menteri Penerangan Mohamed Rahmat, Menteri Besar Terengganu Wan Mokhtar
Ahmad, Menteri Kehakiman Syed Hamid Albar, dan Menteri Besar Negeri Sembilan
Mohd. Isa Abdul Samad. Mereka yang tidak hadir sidang akhbar itu ialah Menteri
Luar Abdullah Badawi, Menteri Pertanian Sanusi
Junid, Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri, Rafidah Aziz
(Hwang, 2003: 218).
Jika diperhatikan, langkah
Anwar mengadakan sidang akhbar
dan membentuk “Team Wawasan,” penjadualan mesyuarat bahagian UMNO, dan
peranan media arus perdana, jelas menunjukkan bahawa beliau
membuat persiapan rapi untuk mencabar Tun Ghafar. Untuk memenangi
“perang psikologi,” mana-mana bahagian UMNO yang pro-Anwar mengadakan
mesyuarat lebih awal, kerana setiap
pencalonan akan memperoleh 10 “undi
subsidi.” Betul-betul “senjata makan
tuan,” kerana pemberian “undi subsidi” bertujuan melindungi presiden dan
timbalan presiden UMNO daripada dicabar.
Akan tetapi, apa yang berlaku, Tun
Ghafar menerima padah daripada peraturan yang beliau turut gubal.
Lebih parah lagi, sesetengah bahagian UMNO yang
mencalonkan Tun Ghafar diarahkan oleh
ibu pejabat parti supaya mengadakan mesyuarat dan pencalonan semula. Negeri-negeri yang pada mulanya dijangkakan
“deposit tetap” Tun Ghafar, seperti
Wilayah Persekutuan dan Sabah yang beliau merupakan ketua perhubungan UMNO,
Melaka tempat beliau berpolitik, dan pada takat tertentu, Negeri Sembilan
negeri kelahiran beliau – semuanya memihak kepada Anwar. Akibat “kesan domino,” Ketua-ketua Bahagian
yang pernah mengisytiharkan menyokong Tun Ghafar terpaksa mengubah pendirian mereka. Rakan-rakan karibnya boleh dikatakan semua
meninggalkannya. Beliau sebatang kara,
tanpa penyokong, tanpa pembiaya besar, tanpa banker.
Menteri Penerangan Tan Sri Mohamed Rahmat yang dikenali
sebagai “ Mat Setia” dipercayai turut
memainkan peranan memenangkan Anwar dan
menamatkan perjalanan politik Tun Ghafar. Sebagai setiausaha agung UMNO,
beliau mengatur jadual mesyuarat setiap Bahagian UMNO, dengan mendahulukan
bahagian yang dijangkakan memberikan “undi subsidi” kepada Anwar. RTM
bersama-sama media arus perdana yang UMNO ada kepentingan, berkempen untuk
Anwar. Sementara Syarikat Utusan Melayu
yang Ghafar pernah kuasai (rujuk Gomez, 1990), melalui akhbar Utusan
Malaysia dan Mingguan Malaysia bekerja mati-matian untuk Anwar. Tidak pernah terjadi dalam politik Malaysia
seorang Timbalan Perdana Menteri dan timbalan presiden UMNO tanpa sokongan
media.
Sekali lagi
politik Malaysia menyaksikan babak “jeneral tanpa tentera.” Guru-guru Melayu yang merupakan tonggak
hegemoni UMNO dan merupakan sokongan
akar umbi terhadap Tun Ghafar selama ini seakan-akan lenyap. “Setelah 145 daripada 153 Bahagian UMNO
bersidang, Anwar berjaya mengumpulkan
138 pencalonan, manakala Ghafar mendapat tujuh
pencalonan sahaja. Kecewa dengan mendapat hanya satu pencalonan daripada
UMNO Sabah, yakni bahagian Kudat yang
diketuai Tun Mustapha, Ghafar meletakkan jawatan sebagai ketua perhubungan UMNO
Sabah. Perletakan jawatan ini memberi petanda kejayaan kempen yang dilakukan
oleh pihak ‘Team Wawasan’ yang menentang Ghafar” (Zainunabidin,
Abdullah Zakaria, dan
Junaidi, 2013). Melihat kekuatan luar
biasa Anwar dan sejak awal Oktober lagi beliau dijangkakan menang, maka
Tun Ghafar mengambil keputusan
meletakkan jawatan dalam kerajaan dan
parti pada 15 Oktober 1993, sebelum Perhimpunan Agung UMNO. Jika sebelum
ini, beliau berjaya mempertahankan yang lama, iaitu naib presiden UMNO selama
25 tahun sehingga membolehkan beliau menakluki yang baharu, iaitu timbalan presiden
UMNO, tetapi kali ini, beliau terpaksa melepaskan jawatan kedua tertinggi
itu. Dalam masa tujuh tahun, dua orang
Timbalan Perdana Menteri terpaksa meletakkan jawatan, tetapi dengan alasan yang berbeza.
Dengan perletakan
jawatan itu, Anwar menang tanpa bertanding, memadai dengan “undi subsidi.” Untuk jawatan naib presiden, “Team Wawasan,”
iaitu Muhyiddin Yassin, Mohd. Najib
Tun Abdul Razak, dan Muhammad Muhammad Taib menang – menewaskan dua penjawat kini, iaitu
Abdullah Ahmad Badawi dan Sanusi Junid,
manakala Abdul Rahim Tamby Chik
memenangi jawatan ketua Pemuda UMNO, menewaskan Mohd. Isa Abdul Samad.
Dalam Penitianku..., Ghafar secara tersirat
menyalahkan amalan politik wang yang menyebabkan beliau tewas. “Ada orang yang
sanggup mencurahkan wang ringgit yang begitu banyak untuk mendapatkan
jawatan. Percayalah cakap saya apabila
ramai bilangan skimmers dalam parti bercita-cita hendak menjadi Perdana
Menteri, persaingannya akan menjadi terlalu hebat dan boleh membawa kepada
perpecahan” (Abdul Ghafar, 2006: 171).
Dalam bahagian lain, beliau melahirkan rasa kesal beliau terhadap sikap
sombong sesetengah pemimpin muda dalam yang mengatakan bahawa zaman guru-guru
Melayu menguasai UMNO sudah luput (Abdul Ghafar, 2006: 173). Meskipun Tun Ghafar boleh dikatakan berjaya dalam bidang
politik, daripada Ketua Menteri kepada Timbalan Perdana Menteri, beliau tetap
merendah diri: “Tidak terlintas sedikit pun dalam pemikiran saya hendak menjadi
pemimpin apabila saya menceburkan diri dalam politik. Saya bukan seorang skimmer. Saya hanya seorang pekerja biasa sahaja”
(Abdul Ghafar, 2006: 165). Meskipun beliau tidak menjelaskan siapakah skimmer yang beliau maksudkan itu, para pembaca
pasti dapat mengagaknya!
Dalam pemilihan UMNO tahun 1993, “Anwar’s team of vice
presidents outpolled opponents, RM500 million to RM600
million was distributed” (Wain,
2009: 142). Para perwakilan diaibkan
dengan laporan berita bahawa Bank Negara Malaysia kehabisan wang RM500 dan
RM1000 ketika kemuncak kempen yang membawa kepada Perhimpunan Agung 1993 (Wain,
2009: 143). Kelompok terpilih elit
perniagaan, terutamanya bumiputera yang memegang tonggak utama dalam
aset penswastaan baharu telah mengukuhkan kedudukan mereka di sekeliling Anwar
pada awal tahun 1990-an, dan membantu mengalahkan Ghafar Baba untuk jawatan
timbalan presiden UMNO pada tahun 1993 (Hilley, 2008: 71). Wang menundukkan
perjuangan dan kesetiaan.
Tan Sri Rais Yatim yang ketika itu melanjutkan pengajian
di peringkat Ph.D di London dan masih dalam parti pembangkang, sebagai timbalan
presiden Parti Semangat 46, turut mengikuti perkembangan politik di tanah air,
pernah mengulas penggulingan Tun Abdul Ghafar itu dengan rasa simpati. “Yang
sedih ialah apabila semua Menteri Besar berbaris di sebuah hotel besar di KL
dengan memberi ikrar menyokong Anwar sebagai timbalan presiden UMNO. Kita dimaklumkan bahawa peristiwa itu adalah
sebagai mukadimah kepada penggantian Ghafar dalam parti dan kerajaan. Sebelum ini, berkali-kali Anwar memperakukan
bahawa beliau tidak akan menandingi Ghafar selaku timbalan presiden. Kini,
Ghafar kecundang, walaupun dalam rekod beliau merupakan pemimpin UMNO yang
paling lama mampu bertahan bukan sahaja sebagai anggota Parlimen, tetapi juga
sebagai salah seorang naib presiden UMNO.
Dalam rekod perjuangan bangsa, Ghafar tercatat sebagai satu-satunya
pemimpin UMNO yang tidak dirasuk politik wang dalam pencalonan dan
pemilihannya. Caranya bersahaja, kadang-kadang dianggap orang sebagai aloof tidak pernah menyukarkan perjuangannya
sebagai salah seorang pemimpin kanan parti dan kerajaan (Rais, 2004: 539).
Peristiwa Tun Abdul Ghafar menghadapi kejatuhannya juga
mendapat perhatian Rais Yatim. “Saya berasa sedih, apabila pada suatu pagi saya
melihat gambar Ghafar keseorangan di Lapangan Terbang Antarabangsa Subang yang sedang hendak ke Jakarta dengan hanya menjinjing beg
plastik. Masyghul jelas tertulis di wajahnya.
Saya dapat membayangkan betapa sedih dan pilunya rasa Ghafar susulan
tindakan golongan muda yang menggunakan jentera parti dan kerajaan, di samping
politik wang dalam proses menggulingkannya. Selebihnya sejarah telah menukilkan
tinta hitamnya. Saya sempat menulis
kepada Ghafar menyatakan simpati saya (Rais, 2004: 539 – 540).
Rais Yatim yang mengkritik kerakusan dan kepura-puraan
Anwar dalam usaha menjatuhkan Tun Ghafar,
menulis: “Bagaimana Anwar
mengatakan tidak melalui media, tetapi melalui penyokongnya menggalakkan
jentera faksinya menyerang Ghafar habis-habisan” (Rais, 2004: 541). Walau
bagaimanapun, komen Rais Yatim bahawa
“perkembangan ini tidak diketahui oleh presiden” (Rais, 2004: 541),
sememangnya diragui: agak mustahil Dr. Mahathir tidak mengetahuinya. Tulis
beliau lagi, “kisah Ghafar digulingkan adalah sebenarnya kisah unik dalam
UMNO. Kisah ini belum pernah berlaku
lagi dalam sejarahnya. Ghafar merupakan timbalan presiden yang pertama
digulingkan oleh seorang naib presiden dan bekas ketua Pemuda UMNO. Nampaknya, tiada budi dalam faksi Anwar dan
tiada hormat kepada tradisi berparti.
Dari jauh saya terasa bahawa nilai dalaman UMNO berkecai sudah” (Rais,
2004: 541). Rais Yatim juga mengkritik barisan Menteri Besar dan menteri yang
bersekongkol dengan Anwar. “... saya ternampak bagaimana muka-muka lama dalam
UMNO tidak bertindak. Sebaliknya, seperti yang tertera dalam akhbar, muka-muka
Menteri Besar dan beberapa orang menteri berbaris menyatakan sokongan yang
tidak berbelah bagi untuk Anwar. Semacam
patahlah dayung, bocorlah perahu. UMNO
hanya menunggu masa bila hendak tenggelam (Rais, 2004: 541).
(Dipetik daripada Bab Lapan, Pengukir Sejarah Pembina Bangsa, Jilid I, yang dapat diperoleh melalui e-Sentral.)
No comments:
Post a Comment