Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Berlaku debat dalam
kalangan sejarawan ekonomi Barat tentang asal-usul kapitalisme moden. Debat sejarah ini mendapat liputan yang meluas, yang memperlihatkan percanggahan
dalam kalangan Marxis, sebagaimana antara sejarawan Marxis dengan bukan
Marxis. Pada tahun 1950, berlaku bertukar-tukar
pandangan antara ahli ekonomi, Paul
Sweezy dengan sejarawan ekonomi, Maurice Dobb yang bukunya, Studies in the
Development of Capitalism (1946) yang Sweezy kritik. Menurut Ellen Meiksin Wood dalam bukunya, The Origin of Capitalism, bertukar-tukar pandangan mereka berkembang ke
dalam debat besar dalam kalangan mereka yang terkenal, terutamanya Marxis,
sejarawan dalam jurnal Science & Society, yang kemudiannya dikumpulkan dan diterbitkan dalam buku, The Transition
from Feudalism to Capitalism, yang R.H. Hilton sebagai editor. Apa yang
dikenali sebagai “debat peralihan,” merupakan
titik rujukan utama untuk perbincangan subjek ini dalam kalangan Marxis
dan lain-lainnya sejak itu.
Maurice Dobb menyediakan penjelasan utama pertama tentang kemerosotan
feudalisme yang mewakili pendekatan Marxis klasik. Dobb mentakrifkan feudalisme
sebagai sistem yang di bawah status ekonomi dan autoriti dikaitkan dengan
pemegangan tanah, dan pengeluar langsung yang di bawah obligasi berasaskan
undang-undang atau hak adat untuk mengekhaskan kuota tertentu kerja pengeluar
berkenaan atau hasilnya untuk manfaat pembesar feudalnya yang bertaraf lebih
tinggi. Feudalisme di sini mengandungi
hubungan sosial antara pembesar feudal dengan kaum tani. Pembesar feudal memerintah atau mengawal kaum tani dan
tanah mereka dan merendahkan martabat mana-mana percubaan keputusan ekonomi
yang diambil oleh mereka, bahkan apabila kaum
tani kelas atasan mempunyai keupayaan untuk berkembang dari segi
ekonomi. Kaum tani yang dikawal disebut “hamba” (serfs) menggunakan
bidang tanah kecil mereka dengan hasil
dan kerja buruh dan diperlukan memperuntukkan bahagian nilai kerja dan hasil
itu kepada pembesar feudal; ini dianggap ragam pengeluaran kecil dari sudut
pandangan sosioekonomi feudalisme.
Dobb menegaskan bahawa kemerosotan feudalisme adalah
akibat percanggahan dalaman dalam ragam pengeluaran feudal. Penjelasan ini pada
amnya dijelaskan sebagai “model percanggahan dalaman.” Bagi Dobb, terdapat dua
unsur yang berkait dengan peralihan daripada feudalisme kepada kapitalisme,
iaitu sistem pengeluaran yang terletak pada hamba-buruh dan sistem pengeluaran
berasaskan buruh upah yang diupah. Beliau mula mengutarakan kemerosotan
feudalisme dengan menekankan taakulan yang menjadi peningkatan perdagangan dan
modal saudagar yang memusnahkan sistem feudal.
Ditegaskan bahawa perdagangan dan modal saudagar bukan secara langsung
membawa perubahan kepada sistem ekonomi feudal, kerana pembangunan perdagangan
berkait rapat dengan pertumbuhan pembahagian kerja, dan pembahagian kerja
bergantung pada peningkatan produktiviti buruh.
Paul Sweezy yang menerima pakai pendekatan market-centric
menyebut “pasaran” atau “model komersial.” Beliau menentang pengenalpastian
feudalisme Dobb dengan perhambaan (serfdom) sebagai istilah saling boleh
bertukar. Perspektif “hubungan pertukaran” tentang takrif kapitalisme Sweezy
sebagai sistem pengeluaran untuk keuntungan menerusi pertukaran pasaran yang
bergantung pada pembahagian kerja yang berasaskan perdagangan antarabangsa.
Beliau menegaskan bahawa oleh sebab masyarakat feudal ialah sistem pengeluaran
untuk gunaan, maka tidak wujud dinamik dalaman yang akan merangsang pertumbuhan
dan pengembangan jangka panjang, apatah lagi kemampuan mengubah feudalisme
kepada kapitalisme. Menurut beliau, kebangkitan ekonomi pertukaran yang membawa
kepada monetization hubungan antara pembesar feudal dengan rakyat jelata kaum tani
menandakan pembubaran feudalisme. Beliau mendapati konsep feudalisme Dobb lemah
dan beliau menegaskan bahawa sesetengah perhambaan dapat wujud dalam
sistem yang bukan feudal. Beliau percaya bahawa, bahkan ekonomi paling primitif
juga memerlukan jumlah tertentu perdagangan.
Dalam membincangkan Marx tentang bentukan prakapitalis,
Eric Hobsbawm dalam bukunya, How to Change
the World, turut menyentuh debat peralihan antara Sweezy dengan Dobb itu.
Tegas Hobsbawm, bukan mustahil bahawa Marx mungkin bersetuju dengan Dobb bahawa punca kemerosotan ialah
“ketidakcekapan feudalisme sebagai sistem pengeluaran, bersama-sama dengan
keperluan yang semakin menjadi-jadi
kelas pemerintah terhadap hasil, meskipun Marx kelihatan jika ada, untuk
menekankan tidak boleh lentur relatif permintaan kelas feudal yang memerintah, dan
kecenderungannya untuk menetapkan
permintaan itu secara konvensional. Sama juga kemungkinan bahawa Marx akan
menyetujui pandangan R.H. Hilton bahawa “perjuangan untuk sewa ialah
‘penggerak utama dalam masyarakat feudal.”
Sweezy pula menegaskan (mengikuti
Marx) bahawa feudalisme ialah sistem
pengeluaran untuk gunaan, dan bahawa dalam bentukan ekonomi sedemikian, “dahaga
bukan tanpa ikatan terhadap lebihan buruh yang bangkit daripada sifat
pengeluaran sendiri.” Justeru, agen utama penyepaian ialah pertumbuhan
perdagangan, beroperasi lebih banyak, terutamanya melalui kesan konflik dan
saling mempengaruhi antara feudal di
kawasan luar bandar dengan feudal di bandar yang dimajukan pada marginnya.
Tambah Hobsbawm, pokok kritikan Sweezy terhadap Dobb, yang melancarkan
debat tersebut, adalah bahawa Sweezy tidak puas hati dengan percubaan untuk
menjelaskan penyepaian feudalisme oleh mekanisme implisit dalam “hubungan
pengeluaran” utama dalam sistem itu, iaitu antara pembesar dengan hamba. Sebaliknya, Sweezy memilih untuk
menekankan - atau menekankan semula,
oleh sebab wujud banyak bukan Marxis terdahulu, di samping Marxis terdahulu
untuknya, maka peranan perdagangan
dalam melemahkan dan mengubah ekonomi feudal. Pertumbuhan perdagangan
merupakan faktor muktamad menyebabkan kemerosotan feudalisme di Eropah Barat.
Persoalan utama isu antara Sweezy dengan Dobb adalah di manakah untuk
mencari “penggerak utama” dalam peralihan daripada feudalisme kepada
kapitalisme. Adakah punca utama
peralihan ditemui dalam hubungan feudalisme konstitutif asas, iaitu hubungan
antara pembesar dengan kaum tani? Atau
adakah punca itu luaran untuk hubungan tersebut, ditemui terutamanya dalam
pengembangan perdagangan? Dobb, dan dalam debat berikutnya, Hilton mengemukakan
hujah penting secara mendalam, menunjukkan bahawa perdagangan bukan dengan
sendirinya pelarut feudalisme. Bahkan,
perdagangan dan bandar memang bukan memudaratkan feudalisme sama sekali.
Sebaliknya, feudalisme dibubarkan dan kapitalisme disebabkan oleh faktor yang
dalaman kepada hubungan utama feudalisme sendiri, dalam perjuangan kelas antara
pembesar dengan kaum tani.
Bagi mereka yang menyebelahi Dobb dalam debat ini, isu yang diutarakan
sebagai penjelasan endogen lawan eksogen.
Dobb menemui asal-usul peralihan daripada feudalisme kepada kapitalisme dalam
unsur dalaman kepada negara, khususnya di England. Sweezy dituduh oleh
Dobb dan para penyokongnya dengan menganggap penting faktor luaran,
terutamanya aliran perdagangan dan mengabaikan peranan fundamental perubahan
dalam struktur pengeluaran, dan dengan itu, hubungan kelas. Sweezy dan
lain-lain memberikan respons dengan menunjukkan bahawa England pada hakikatnya,
bahagian besar zon Eropah-Mediterranean, yang transformasi dianggap apa yang
berlaku di England. Sweezy menggunakan
data empirik daripada karya Henri Pirenne. Mereka yang menyokong Dobb berkata
bahawa Sweezy memberikan penekanan yang berlebihan terhadap pentingnya
perdagangan (diberi nama begitu pemboleh ubah luaran) dan mengabaikan peranan
penting hubungan pengeluaran (diberi nama begitu pemboleh ubah dalaman).
Walau bagaimanapun, Hilton, seperti yang dicatatkan oleh Wood menegaskan
bahawa hujah Pirenne ditunjukkan secara empirik adalah cacat, dan menghuraikan
cara yang wang, perdagangan, bandar, dan bahkan
dinamakan begitu “revolusi komersial” bukannya asing, tetapi sebaliknya,
integral kepada sistem feudal. Ini
bermakna bahawa, meskipun wujud tanpa diragui proses yang kompleks yang faktor
ini sumbangkan dalam peralihan, faktor berkenaan tidak boleh dianggap sebagai
pelarut feudalisme.
Kedua-duanya, iaitu Dobb dan Hilton dalam berbagai-bagai cara menunjukkan
bahawa pembubaran feudalisme dan kebangkitan
kapitalisme akibat daripada pembebasan pengeluaran komoditi kecil,
pengeluaran ini dilepaskan daripada belenggu feudalisme, sebahagian besarnya
oleh cara perjuangan kelas antara
pembesar dengan kaum tani. Sweezy, dalam hujah balasnya, menegaskan bahawa
feudalisme, kerana semua ketidakcekapan dan ketidakstabilannya, adalah secara
intrinsik, kuat dan menentang perubahan, dan bahawa kuasa penggerak utama dalam
pembubarannya perlu datang dari luar Sistem feudal boleh bertolak ansur, dan
sememangnya, memerlukan amaun perdagangan tertentu; tetapi, dengan penubuhan
perdagangan bandar bertempatan (localized) dan pusat rentas perkapalan
berasaskan perdagangan jarak jauh (dengan Sweezy memetik autoriti Pirenne), proses ialah permulaan yang
menggalakkan pertumbuhan pengeluaran untuk pertukaran, bercanggah dengan prinsip pengeluaran untuk gunaan.
Walau bagaimanapun, hujah Sweezy, kapitalisme bukannya hasil segera proses ini.
Pengembangan perdagangan adalah cukup untuk membubarkan feudalisme, dan untuk
membawa fasa tradisional “pengeluaran komoditi prakapitalis” yang tidak stabil
dengan sendirinya, menyediakan tapak untuk kapitalisme pada abad ke-17 dan
ke-18.
Hujah Sweezy adalah dalam garis kasarnya, sememangnya tekal dengan model pengkomersialan, manakala
penyataan Dobb ialah serangan terhadap model berkenaan. Sweezy seakan-akan bermula daripada tesis
Pirenne khususnya, dan lebih secara am, menunjukkan antagonisme fundamental
antara sistem perdagangan jarak jauh yang berkembang dengan prinsip asas
feudalisme, dan kadang kala yang dapat dianggap spesifik kerasionalan pelaku
ekonomi prakapitalis untuk kapitalisme.
Sebaliknya, Dobb dan Hilton menegaskan bahawa bandar dan perdagangan
bukannya sifat yang semestinya memudaratkan feudalisme, bahawa “penggerak
utama” dapat ditemui dalam hubungan harta utama feudalisme, dan bahawa
perjuangan kelas antara pembesar dengan kaum tani adalah penting bagi proses
ini. Dobb dan Hilton pastinya, bertolak daripada model pengkomersialan dengan
mencari “penggerak utama” di kawasan luar bandar dan bukannya di bandar, dan
dengan menumpukan perjuangan kelas antara pengambil (appropriators)
dengan pengeluar dan bukannya memberikan tumpuan pada pengembangan perdagangan.
Akan tetapi, satu andaian kritis adalah sama: kapitalisme muncul apabila
belenggu feudalisme diketepikan.
Kapitalisme adalah entah kenapa telah pun muncul dalam rekahan feudalisme,
hanya menunggu di situ untuk dilepaskan.
Meskipun debat hangat itu akhirnya
reda, menurut Hobsbawm, pada suatu masa pada tahun 1960-an, persoalan genesis sejarah ekonomi kapitalis
moden dibangkitkan dalam cara semula
cara baharu yang berbeza sama sekali – meskipun kelihatan diperoleh daripada pihak
Sweezy kontroversi lama. Tesis baharu dikemukakan secara polemik oleh Andre
Gunder Frank, dalam bukunya, Capitalism and Underdevelopment in Latin
America (1967), dan seterusnya, dalam cara yang lebih huraian dan bentuk
yang didokumenkan dari segi sejarah oleh Immanuel Wallerstein, dalam bukunya, The
Modern World-System (1974). Tiga usul membentuk teras tafsiran ini.
Pertama, bahawa kapitalisme boleh pada dasarnya, disamakan dengan hubungan
pasaran, dan pada skala dunia dengan perkembangan “sistem dunia” mengandungi
pasaran dunia yang di dalamnya bilangan negara “pusat” yang maju mewujudkan
dominasi terhadap “pinggir” dan
mengeksploitasinya. Kedua, penubuhan “pasaran dunia” ini, yang dapat dijejak
sejak era pertama penaklukan kolonial pada bad ke-16, mewujudkan pada
dasarnya, dunia kapitalis, yang mesti
dianalisis dari segi ekonomi kapitalis.
Ketiga, bahawa perkembangan negara kapitalis “pusat” metropolitan melalui
dominasi dan eksploitasi negara lain yang menghasilkan kedua-duanya, iaitu
“pembangunan” progresif pusat dan
“kemunduran” progresif Dunia Ketiga, misalnya melebarnya, dan jurang yang tidak
dapat dirapatkan antara sektor dunia ini.
Sepuluh
tahun selepas Frank menerbitkan bukunya itu, Robert Brenner, sejarawan Marxis, menulis sebuah makalah
panjang dalam New Left Review
(Julai - Ogos 1977), menyasarkan
“aliran pergantungan” yang dikaitkan dengan Paul Sweezy, Paul Baran, Samir
Amin, dan Frank sendiri. Beliau juga mengkritik Wallerstein yang terkenal
sebagai ahli sistem-dunia berbanding
dengan ahli teori pergantungan. Apa-apa
perbezaan yang wujud antara teori pergantungan dan sistem-dunia, mereka bersatu
mempercayai bahawa kapitalisme bertanggungjawab terhadap pembangunan kemunduran
di Dunia Ketiga. Sebab langsung Brenner menulis makalah itu adalah untuk
menyanggah analisis Sweezy tentang asal-usul kapitalisme, seperti yang dibincangkan dalam debat beliau dengan Dobb. Brenner menerima pakai tesis asas Dobb,
tetapi menggugurkan bahagian tentang kolonialisme. Sememangnya, beliau terlalu
tegas tentang kapitalisme yang berasal di kawasan luar bandar British yang
beliau secara positif berseteru dengan mana-mana analisis yang melihat
“pengumpulan primitif” di Dunia Baharu.
Brenner yang menyasarkan
kritikannya terhadap Sweezy, Frank, dan
Wallerstein. Brenner, menuduh mereka “sebenarnya, ‘neo-Smithian’
kerana pegangan teguh mereka kepada sesuatu seperti model pengkomersialan
klasik, seperti yang digariskan oleh Adam Smith.” Beliau berpendapat bahawa perkembangan
ekonomi kapitalis tidak semata-mata dihasilkan oleh pengumpulan lebihan ekonomi
yang telah dialirkan dari tanah jajahan. Bahkan, pembangunan dan kurang
pembangunan tidak boleh diandaikan sebagai merupakan hasil perkembangan sistem
kapitalisme kerana perkembangan ekonomi kapitalis itu merupakan satu proses
kualitatif (perkembangan lebihan guna tenaga relatif) dan bukan kuantitatif
semata-mata. Bagi Brenner, proses itu bukan sahaja telah menghasilkan bentukan
kelas borjuis dan proletariat, bahkan
juga gerak kuasa ekonomi dan bukan ekonomi yang menentukan hubungan antara
kelas. Dengan melibatkan Sweezy, Brenner
melanjutkan perdebatan antara
Sweezy dengan Dobb, tentang peralihan
daripada feudalisme kepada kapitalisme, dan jelas bahawa beliau memihak kepada
Dobb. Walau bagaimanapun, mereka bertiga, iaitu Sweezy, Frank, dan Wallerstein,
baik sebagai kumpulan mahupun individu tidak menjawab kritikan Brenner itu.
No comments:
Post a Comment