Model yang Gagal

AHAD, 19  Oktober 2014
Oleh:  ZULKIFLI  SALLEH

Pergelutan  dengan krisis hutang tanpa kesudahan, tidak kurang pula pemimpin yang disingkirkan, sama ada melalui teknokrasi ataupun demokrasi, Greece di persimpangan, sama ada kekal ataupun keluar dari zon euro, dan Jerman akhirnya akan melakukan apa-apa  yang perlu demi memastikan kelangsungan mata wang bersama itu, euro dikatakan terlalu besar untuk gagal.  Krisis zon euro dijangkakan mengancam untuk memusnahkan Kesatuan Eropah. 

Ketika berucap di Itali,  George Soros memberitahu  Jerman bahawa negara itu mempunyai masa tiga bulan untuk menyelamatkan euro dan mencegah Kesatuan Eropah daripada berkecai.  Dalam makalahnya yang diterbitkan dalam The Guardian, Soros menyatakan kini jelas bahawa punca krisis euro ialah negara anggota menyerahkan hak mencetak wang kepada Bank Pusat Eropah (ECB).  Negara berkenaan tidak faham apakah yang penyerahan itu diperlukan dan demikian pihak berkuasa Eropah.

Charles A. Kupchan yang menulis  dalam The Washington Post pada awal Jun lalu, mengingatkan bahawa meskipun tidak terlalu terlewat untuk menyelamatkan euro, semakin terlewat untuk menyelamatkan Kesatuan Eropah. Langkah mengetatkan tali pinggang yang dipaksa oleh Jerman perlu untuk mengurangkan hutang mencetuskan penentangan popular terhadap Kesatuan Eropah boleh menjadi punca kemusnahan. Tegas Kupchan, menyelamatkan euro merupakan kerja yang mudah; memulihkan keyakinan dalam integrasi akan terbukti kedua-duanya, iaitu lebih muktamad dan lebih sukar.

            Keputusan pilihan raya pada pelbagai peringkat, dari Perancis ke Greece ke Itali, bukan sahaja menyaksikan pemberontakan terhadap jimat-cermat, tetapi juga penentangan terhadap Kesatuan Eropah itu sendiri. Sementara di Jerman, walaupun sokongan terhadap Kesatuan Eropah masih kukuh, para pengundi negara itu sudah berasa keletihan apabila negara mereka asyik memainkan peranan “saku dalam” untuk  menyelamatkan negara  bermasalah dalam Kesatuan Eropah.  Bahkan, keadaan di Britain lebih teruk apabila permusuhan terhadap Kesatuan Eropah memasuki arus perdana.

            Seperti yang pernah  diperkatakan oleh Martin Feldstein dalam Foreign Affairs bahawa euro sepatutnya kini dikenal pasti sebagai sebuah eksperimen yang gagal. “Kegagalan ini,” tegas beliau, “yang berlaku sebaik-baik sahaja selepas berbelas-belas tahun sejak diperkenalkan pada tahun 1999, bukan secara kebetulan atau akibat salah urusan birokratik, tetapi adalah kerana akibat yang tidak dapat dielakkan mengenakan mata wang tunggal terhadap kumpulan negara yang sangat majmuk.  Kesan ekonomi yang buruk yang dicetuskan oleh  euro, termasuk krisis hutang kedaulatan di beberapa buah negara Eropah, keadaan lemah bank-bank utama Eropah, tahap tinggi pengangguran di seluruh zon euro, dan defisit perdagangan yang besar yang kini melanda kebanyakan negara zon euro.” 

Matlamat politik mewujudkan Eropah yang harmoni juga gagal, tambah Feldstein. “Perancis dan Jerman mengenakan langkah jimat-cermat yang menyakitkan terhadap Greece dan Italy sebagai syarat bantuan kewangan mereka, dan Paris dan Berlin bertelagah tentang peranan ECB  dan tentang beban bantuan kewangan yang akan dikongsi.”  Dorongan awal yang membawa penubuhan Kesatuan Monetari Eropah dan kewujudan euro,  adalah politik, dan bukannya ekonomi.

Eropah memasuki zon bahaya kerana kesatuan monetari yang merangkumkan 17 buah negara yang berbeza dengan mata wang tunggal, berfungsi hanya jika kesatuan fiskal, kesatuan perbankan, dan kesatuan dasar ekonomi menyertai kesatuan itu monetari itu. Jika tidak, perbezaan dalam kalangan negara anggota dari segi daya saing, defisit belanjawan, hutang negara, dan kestabilan perbankan boleh menyebabkan ketidakseimbangan kewangan yang teruk.  Hujah Roger C. Almanfor dalam The Washington Post, “keadaan ini dibincangkan dengan meluas apabila perjanjian monetari dimeteraikan pada tahun 1992, tetapi integrasi lanjut tersebut tidak berlaku.”

Jika akhirnya Kesatuan Eropah runtuh, hal ini pastinya tidak memeranjatkan, kerana benih krisis disemai sejak 60 tahun yang lalu. Dekad klise tentang kepaduan Eropah dan idea Eropah, tulis Clive Crook dalam Bloomberg, dipegang untuk cemuhan.  Hujah bahawa orang British, Jerman, Greece, dan orang Sepanyol merupakan rakan budaya kenalurian yang kebersamaan yang menjangkau perbezaan dan permusuhan sejarah mereka yang jelas berbeza. “Streotaip purba,”  hujah beliau, “membentuk perbualan tentang krisis. Orang Jerman suka mengarah dan keras.  Orang Itali bermalas-malas.  Orang Greece korup. Orang British angkuh. Orang Perancis megah diri. Begitu banyak untuk 60 tahun penyatuan Eropah.”

Masalahnya ialah kesatuan fiskal, jelas Crook, yang menguntukkan Kesatuan Eropah potensi perpindahan yang sangat besar dalam kalangan anggota, dan menjadikan mereka eksplisit.  Soal beliau:  Bolehkah wujud kesatuan fiskal jenis itu tanpa kesatuan politik?  Dan bolehkan negara yang berpecah belah di Eropah, iaitu orang Jerman yang suka mengarah, orang Itali yang bermalas-malas, orang British yang angkuh, dan orang Perancis yang megah diri, sebenarnya mahu menjadi sebuah negara?

Keputusan Pilihan Raya Presiden di Perancis, Parlimen di Greece, dan pilihan raya di beberapa buah negeri di Jerman pada awal Mei   lalu, sesungguhnya memperlihatkan pemberontakan Eropah terhadap jimat-cermat.  Berikutan kemenangan Francois Hollande dalam Pilihan Raya Presiden Perancis pada awal Mei lalu, menewaskan penjawat kini, Nicolas Sarkozy, ketidaksepakatan antara Paris dengan Berlin, khususnya terhadap pelaksanaan jimat-cermat semakin ketara.

Namun, antara ketiga-tiga pilihan raya itu, Greece yang paling teruk kerana gagal  parti-parti gagal mencapai kesepakatan untuk membentuk kerajaan.  Greece yang menghadapi kelumpuhan ekonomi dan kemudian kebuntuan politik  bergelut dengan  krisis yang cukup dalam.  Atas tekanan troika, iaitu Kesatuan Eropah, Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF), dan ECB,  Greece terpaksa memotong perbelanjaan sehingga ke tahap tidak ada lagi yang dapat dipotong dan terpaksa menswastakan aset milik negara, seterusnya digertak dan diberikan kata dua: Kekal dalam zon euro dan laksanakan jimat-cermat.  Kebuntuan politik sehingga pilihan raya baru terpaksa diadakan semula pada 17 Jun lalu menguatkan lagi spekulasi bahawa Greece akan meninggalkan zon mata wang bersama.  Jika itulah jalan yang dipilih, nescaya kesan cukup parah:  Pemulihan Britain akan terbantut dan kesejahteraan Jerman terjejas. Greece diibaratkan “senjata pemusnahan besar-besaran” dan keruntuhan ala Lehman Brothers yang berlaku pada September 2008 dalam pembikinan.  Juga timbul persoalan tentang nasib negara dalam zon euro, seperti Sepanyol, Portugal, dan Ireland.

Sama ada Greece kekal ataupun meninggalkan zon euro, tegas  Seumas Milne dalam The Guardian, “kita mesti meninggalkan model yang gagal ini,” sambil membangkitkan tekanan yang keterlaluan terhadap Greece dan Ireland: Laksanakan jimat-cermat. Beliau mengingatkan dalam kedua-dua kes, iaitu Greece dan Ireland, “ancaman adalah pura-pura.  Asas perundangan klausa perjanjian kerajaan Ireland menegaskan akan memotong dana pelan penyelamat masa depan dicabar kuat dan prospek tidak realistik.  Dan penduduk Greece tidak mengundi, sama ada untuk kekal ataupun untuk meninggalkan euro pada bulan depan (Jun).  Mereka mengundi, sama ada untuk meneruskan ataupun menolak program terapi kejutan yang bahkan pihak yang mendesak pelaksanannya  tahu akan mengheret Greece ke dalam hutang dan kepapaan yang teruk.”  Tambah beliau, “di seluruh benua itu, sama ada kekal ataupun keluar dari zon euro, perlunya untuk memutuskan hubungan dengan model ekonomi yang gagal itu tidak boleh lebih mendesak.”

Greece yang dalam kesusahan dibimbangi merupakan “domino pertama” yang runtuh kerana jimat-cermat dianggap gagal.  Jimat-cermat diperhatikan, tidak pernah berkesan bukan hanya tentang persekitaran ekonomi semasa, tetapi juga sejarah menunjukkan bahawa pemotongan belanjawan  selalunya membawa kepada kemelesetan.   Ketika sidang kemuncak G-8 di Camp David pada akhir Mei lalu, para pemimpin, antaranya Presiden Barack Obama, menyokong dasar pertumbuhan ekonomi mengatasi jimat-cermat dan menegaskan Greece yang yang terpaksa bergelut mencari jalan keluar daripada krisis hutang yang teruk, sepatutnya kekal dalam zon euro.  Menjelang sidang kemuncak itu, Barack Obama memberitahu Kesatuan Eropah supaya merangsang  pertumbuhan sekarang atau menghadapi krisis global.  Beliau  mendesak Jerman supaya mengurangkan kesakitan akibat pelaksanaan jimat-cermat untuk merangsang pertumbuhan.

Baik Kesatuan Eropah mahupun zon euro, sebenarnya Eropah memilih model yang membawa kegagalan. Tinjauan pendapat yang dijalankan oleh Pew Research Centre baru-baru ini mendapati “majoriti di kebanyakan lapan negara yang dikaji berpendapat bahawa integrasi Kesatuan Eropah melemahkan ekonomi negara.”    Setelah tiga tahun bergelut dengan krisis hutang, kesilapan memilih penawar atau remedi, iaitu jimat-cermat memburukkan lagi keadaan.  Sekurang-kurangnya  sembilan negara  Kesatuan Eropah terjebak dalam kemelesetan pada suku pertama tahun 2012, antaranya United Kingdom, Itali, dan Sepanyol.   Dengan pertumbuhan 0.5 peratus dalam suku pertama itu berikutan prestasi eksportnya yang kuat, Jerman membantu ekonomi 17 buah negara yang menggunakan euro daripada nyaris-nyaris terjebak dalam kemelesetan.  Menurut Eurostat, pejabat perangkaan Kesatuan Eropah, tanpa Jerman, nescaya ekonomi zon euro merosot sebanyak 0.2 peratus dalam suku pertama tahun ini.   

Ahli ekonomi, seperti Paul Krugman pernah mengesyorkan Eropah meninggalkan program jimat-cermat, belanja lebih, dan pastikan belanjawan teratur sebaik-baik sahaja ekonomi pulih. Masalahnya, menurut Keynesian, seperti Krugman, adalah bahawa elit Eropah, terutamanya di Jerman,  mendakap doktrin ekonomi yang silap.

            Tatkala negara Eropah berlumba-lumba untuk mengurangkan defisit belanjawan dengan memotong perbelanjaan, benua itu sendiri mengalami satu lagi defisit, iaitu defisit demokratik  atau  demokrasi dalam krisis.  Seperti yang berlaku di Itali dan Greece, demokrasi terpaksa dikorbankan demi menyelamatkan kapitalisme apabila dua pemimpin yang dipilih diketepikan dan memberikan laluan kepada teknokrat.  Dari satu segi yang lain, seperti yang pernah dibangktikan oleh  Fareed Zakaria  dalam blognya: “Adakah demokrasi sebahagian masalah ekonomi Eropah?”    Demokrasi dikatakan memusnahkan zon euro, apabila Pilihan Raya Presiden Perancis dan di beberapa buah lain, menunjukkan penentangan popular besar-besaran terhadap dasar jimat-cermat yang diperlukan demi menyelamatkan mata wang bersama itu.  Euro dipercayai   mampu mengharungi pelbagai bencana, daripada krisis perbankan di Ireland kepada keruntuhan hartanah di Sepanyol, di samping kekacauan ekonomi yang berpanjangan di Greece. Kini, mata wang bersama itu menghadapi ancaman yang paling besar, sesuatu yang tidak mampu diatasi, iaitu demokrasi.  
           Sama ada demokrasi terpaksa dikorbankan demi menyelamatkan kapitalisme atapun demokrasi merupakan sebahagian masalah ekonomi atau mengancam mata wang bersama, yang jelas, kedua-duanya, iaitu Kesatuan Eropah dan zon euro merupakan model gagal.  Dan implikasi kegagalan cukup besar, cukup mendalam, bukan sahaja terhadap benua itu, tetapi juga dunia keseluruhannya.
        
            (Nota:  Tulisan asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Ekonomi, Ogos 2012.)