Oleh: ZULKIFLI SALLEH
“A Bastion of Religion Sees Rise in Secularism,”
demikian tajuk akhbar The New York Times dalam keluaran 12 Disember lalu sambil mempamerkan gambar foto patung Jesus,
salah satu yang tertinggi di dunia, berdiri di Swiebodzin, pekan kecil bahagian barat Poland, sebagai usaha komuniti untuk mengekang
kebangkitan gelombang sekularisme.
Sesungguhnya,
penentangan demi penentangan terhadap sekularisme merupakan sesuatu
yang mudah untuk diperhatikan. Di Israel misalnya, impian sekular Zionis
dengan para penyokongnya, daripada
Theodor Herzl kepada David Ben-Gurion, adalah pada asasnya demokratik, kini
diancam dengan serius oleh gerakan peneroka agama, orang Yahudi Ortodoks yang
versi teologi Zionisme berbeza sama sekali, iaitu menamatkan Israel sebagai negara sekular
Zionis. Majalah Newsweek baru-baru ini mendedahkan transformasi
secara besar-besaran dalam tentera Israel, iaitu orang Yahudi yang
sangat berpegang kuat pada agama kini memenuhi jawatan kepimpinan dengan
bilangan yang melebihi bahagian mereka daripada jumlah penduduk umum. Dalam
makalah “Onward, Jewish Soldiers” tulis Dan
Ephron, “kebangkitan dalam tentera knitted
skullcaps adalah mengubah tentera Israel dan ini membimbangkan teman
senegara sekular mereka.”
Sementara di India, keputusan Mahkamah Tinggi Allahabad pada awal Oktober
lalu tentang masjid Babri adalah memberikan kemenangan kepada nasionalis Hindu
dalam usaha mereka untuk menyusun semula identiti India dalam pengertian
Hindu. Demikian tulis Kapil Komireddi dalam guardian.co.uk, “tamparan terhadap sekularisme India.” Beliau menambah, yang
lebih mendukacitakan, bagaimanapun,
ialah mudahnya golongan sekular India menerima keputusan itu. Keputusan Mahkamah Tinggi itu mungkin boleh
diterbalikkan oleh Mahkamah Agung, tetapi sesuatu yang teruk telah
berlaku: India menjadi serupa dengan
Pakistan.
Di dunia Kristian,
Pope Benedict XVI yang
sentiasa berusaha untuk menentang
tanggapan lunturnya kepercayaan agama di Eropah dan beliau menggembleng perjuangan baru menentang
sekularisme. Dalam rangka lawatannya ke beberapa buah negara pada tahun lalu,
beliau mempunyi misi yang jelas: menyerang sekularisme. Semasa melawat
Britain, Pope Benedict XVI memberikan
amaran terhadap “bentuk agresif sekularisme,” walaupun “beliau melihat sendiri
bagaimana kukuhnya legasi Kristian dan masih aktif di setiap peringkat
kehidupan sosial.” Seterusnya, ketika melawat Sepanyol, beliau mencuba
menghimpunkan para penyokong setia untuk
menghentam “sekularisme yang agresif.”
Pada tahun sebelumnya, beliau melawat Republik Czech dengan membawa
keazaman untuk memerangi kuasa sekularisme.
Yang jelas, Pope
Benedict XVI tidak keseorangan,
sebaliknya beliau mempunyai pengikutnya
dalam kalangan pemimpin untuk menentang
sekularisme. Ketika melawat Rumah Putih pada April 2008, Pope dilaporkan “memuji Amerika Syarikat, tetapi
memberikan amaran tentang cabaran sekularisme.
Sebarang kecenderungan untuk menganggap agama sebagai soal peribadi
mesti ditentang.”
George W. Bush, Presiden Amerika
ketika itu, memuji
Pope kerana amanatnya menolak
sekularisme. Beliau meniru bahasa tipikal Benedict XVI yang
berkata, “kita mesti menolak kediktatoran relativisme ini.”
Di mana-mana sahaja
sekularisme sedang diserang. “Di
Indonesia dan Malaysia,” tulis Ayaan Hirsi Ali dalam The Wall Street Journal, “gerakan Islam menuntut peluasan undang-undang
Syariah.” Sementara di Turki, bahas
beliau, “walaupun masih wujud golongan sekular yang menghormati legasi Mustafa
Kemal Atartuk, tetapi golongan ini tidak menduduki kementerian kerajaan yang penting,
dan penguasaan mereka terhadap tentera adalah longgar.” Sungguhpun kelihatan tidak bijak untuk
memetik bekas anggota Parlimen Belanda yang meninggalkan agamanya, tetapi
begitulah tanggapan beliau terhadap dunia Islam: penolakan terhadap sekularisme.
Sebelum ini beliau pernah berkata bahawa “orang Muslim
mesti memilih antara Islam dengan Barat sekular,” tetapi suaranya itu boleh
dikatakan tidak diendahkan
di dunia Islam. Demikian juga
seruan Tariq Ramadan agar ada tolak ansur antara Islam dengan sekularisme,
nampaknya menerima nasib yang sama.
Dalam keluaran November 2007, The
Economist memberikan liputan yang
luas dan mendalam tentang agama yang akan menggoncangkan politik di mana-mana
sahaja pada abad ini; agama akan melakukannya sekurang-kurangnya apabila
agama dipisahkan daripada negara.
Makalah “The New Wars of Religion” berkata bahawa dahulu, pada abad ke-20, kebanyakan ahli politik dan intelektual Barat
(dan bahkan sesetengah paderi) menganggap agama menjadi terpinggir dalam
kehidupan awam; kepercayaan agama kebanyakannya dianggap tidak relevan dalam
dasar luar. Sebaliknya, pada abad ke-21,
agama memainkan peranan yang penting.
“Dari Nigeria ke Sri Lanka, dari Chechnya ke Baghdad, orang dibunuh atas
nama Tuhan; dan wang dan sukarelawan membanjiri wilayah ini.”
Tambah makalah itu lagi, “Segala-galanya
tidak berkakhir di sini. Di luar Eropah
Barat, agama memaksa diri sendiri secara dramatik menerobos ke dalam dataran
awam. Pada tahun 1960, John Kennedy
merayu kepada orang Amerika supaya menganggap agama Katolik beliau tidak
relevan; kini lahir semula Kristian menduduki Rumah Putih. Parti Islam memerintah Turki yang pernah
dianggap negara sekular; nasionalis Hindu mungkin berkuasa semula dalam pilihan
raya akan datang di India; sekarang, lebih banyak kanak-kanak di Israel dan
Palestin menghadiri sekolah agama yang memberitahu mereka bahawa Tuhan
menganugerahi mereka seluruh Tanah Suci itu.”
Makalah berkenaan mengakui kuasa
baru ini adalah berpunca daripada kegagalan fahaman sekular, “kepulangan semula
politik agama bermula pada tahun 1970-an apabila kepercayaan terhadap kerajaan
di mana-mana sahaja pecah berderai.”
Sebagaimana spesies haiwan dan tumbuhan, negara sekular mengalami nasib yang sama: kepupusan. Dalam hubungan ini, Samuel Huntington yang berminat memberikan
tumpuan terhadap isu besar dunia moden dan selalu berminat dalam menerapkan
kerapian intelektual untuk hal-hal kehidupan sebenar, sempat memberikan pemerhatian terhadap keterhakisan negara sekular. Dalam
bukunya, Who Are We?: The Challenges to America’s
National Identity, beliau menulis, dalam suku abad terakhir abad ke-20, kemaraan ke arah sekularisme adalah
terbalik. “Kebanyakan kebangkitan global
agama terus menerobos, kelihatan di kebanyakan tempat di dunia, kecuali Eropah
Barat. Di mana-mana sahaja negara di dunia ini, gerakan politik agama semakin
memperoleh penyokong.”
Bagi mendiang Huntington, abad ke-21 ialah
permulaan sebagai zaman agama. Model
negara sekular Barat dicabar dan digantikan.
Di Iran, usaha Syah untuk mewujudkan negara sekular moden Barat menjadi
mangsa Revolusi Iran. Pembinaan negara
bangsa sekular Lenin di Rusia, Atartuk
di Turki, Nehru di India, dan Ben-Gurion di Israel, akhirnya terpaksa tunduk kepada politik atau
gerakan agama. Sementara di Mesir,
nasionalisme lama era Nasser kini dicabar dan digugat oleh arus politik Islam
yang cukup kuat. Huntington cuba menarik
perhatian bahawa “apabila pilihan raya diadakan di dunia Arab, parti-parti
politik Islam secara konsisten meningkatkan kekuatan mereka sejak bermula abad
baru ini. Di seluruh dunia, para
pemimpin berusaha untuk bentuk baru orde
nasional berasaskan nilai agama.”
Apabila Huntington berkata,
“Amerika Syarikat tidak keseorangan dalam memenuhi dataran awamnya yang
terbuka itu,” maksudnya memang jelas, iaitu banyak negara berlumba-lumba meninggalkan sekularisme dan
berubah menjadi negara agama.
Misalnya, kini, Amerika didakwa sebagai “negara Kristian.” Pada era Pentadbiran Bush, golongan penguasa Kristian (Christian
dominionalists)
percaya bahawa jenis orang Kristian mereka sahaja sepatutnya mempunyai
hak politik sepenuhnya. Sementara Anggota Perwakilan Republikan, Ron Paul dari Texas, pada
tahun 2003 pernah menulis dalam eseinya:
“Anggapan pengasingan yang ketat antara gereja dengan negara tidak
mempunyai asas, sama ada dalam teks Perlembagaan ataupun penulisan Bapa
Pengasas kita.”
Dalam kempen
tahun 2004, menurut pemerhatian, sekularisme menjadi kata yang
jijik. Demokrat, terutamanya Howard
Dean, diberikan amaran bahawa mereka tidak mempunyai peluang untuk menang
Pilihan Raya Presiden, kecuali mereka menerima pakai kedudukan “me-toosim” agama dalam usaha untuk
meyakinkan para pengundi bahawa politik berasaskan nilai sebagaimana suci
yang didakwa Presiden Bush.
Kini, sememangnya tidak sukar
untuk melihat bagaimana Amerika Syarikat mengisi dataran awam yang
terbuka: Tinjauan pendapat apakah agama
Presiden Barack Obama? Kristian atau Islam?;
tentangan terhadap rancangan
pembinaan masjid dan pusat Islam
berhampiran Ground Zero; ancaman pembakaran al-Qur’an oleh Pastor Terry Jones
sempena ulang tahun kesembilan 11 September; perisytiharan
oleh Albert Mohler, Presiden
Southern Baptist Seminary bahawa yoga bercanggah dengan Kristian; dan kenyataan yang lebih keras oleh Mark Driscoll, Pastor gereja mega
daripada Mars Hill Church pada awal
tahun lalu bahawa yoga ialah “fahaman jahiliah (paganisme) mutlak.”
Ketika Pilihan
Raya Separuh Penggal 2010, isu agama turut
diketengahkan: daripada kepercayaan agama calon kepada pengasingan gereja dan negara. “Agama tampil ke hadapan
di Kentucky” demikian liputan berita dalam pertandingan yang sengit untuk
kerusi Senat apabila Jack Conway
daripada Demokrat mempersoalkan kepercayaan
agama Rand Paul, calon Republikan, semasa beliau menuntut di universiti. Dalam
pilihan raya itu juga, pengasingan
gereja dan negara digembar-gemburkan sebagai isu kempen. Komen Ken Buck calon Senat Colorado
daripada Republikan pada tahun 2009 ditayangkan semula: “Saya amat tidak bersetuju dengan konsep
pengasingan gereja dan negara. Perkara ini tidak ditulis dalam Perlembagaan.” Calon Republikan, Sharron Angle untuk Senat Devada serta Dan Severson, calon Republikan untuk
Setiausaha Negeri Missouri melengkapkan
diri mereka dalam senarai ahli politik yang menolak sekeras-kerasnya pengasingan gereja dan negara di negara Kristian itu. Calon Republikan untuk
Dewan Perwakilan, Glen Urquhart (Delaware), bukan sahaja mempersoalkan pengasingan gereja dan negara,
bahkan beliau pergi lebih jauh dengan
mengatakan bahawa “Adolf Hitler yang memperkenalkan konsep pengasingan gereja dan negara.”
Kejahilan agama di Amerika, seperti yang diperhatikan,
adalah sebagai ancaman terhadap hak kebebasan awam. Sebilangan rakyat negara itu, menggalakkan permusuhan yang tidak wajar
terhadap kerajaan sekular, berdasarkan andaian yang silap tentang permusuhan
kerajaan sekular itu terhadap agama.
Maka, tidak hairan terlalu banyak orang menganggap pengasingan gereja
dan negara sebagai beban terhadap penyataan agama, bukan menganggapnya
instrumen kebebasan agama.
Balik
ke negara kita, Malaysia, perisytiharan sebagai negara Islam dibuat
oleh Perdana Menteri ketika itu, Tun
Dr. Mahathir Mohamad, sempena Perasmian
Perhimpunan Agung Tahunan Parti Gerakan Malaysia pada 29 September 2001. Tun Mahathir yang terkenal dengan keberanian
politik dipetik sebagai berkata, “UMNO
berhasrat menyatakan dengan jelas bahawa Malaysia ialah negara Islam. Ini berasaskan pandangan ulama yang
menjelaskan bahawa apakah yang dibentuk sebagai negara Islam. Jika Malaysia bukannya negara Islam kerana
negara ini tidak melaksanakan hudud, maka tidak ada negara Islam di dunia.”
Kemudian, pada
Julai 2007, Datuk Seri Mohd. Najib Tun
Abdul Razak, Timbalan Perdana Menteri
ketika itu, turut mengisytiharkan bahawa Malaysia bukan negara
sekular, tetapi negara Islam dengan tafsirannya sendiri. Beliau menegaskan bahawa negara ini tidak
pernah dikaitkan dengan sekularisme, tetapi selalu dipacu oleh asas-asas Islam
sebagaimana dinyatakan dengan jelas dalam Perlembagaan bahawa Islam ialah agama
rasmi.
Sebagai
respons terhadap Dr. Mahathir itu,
meskipun mengambil masa yang agak lama,
peguam Tommy Thomas yang membentangkan kertas kerja “Is Malaysian an Islamic State” sempena
Persidangan Undang-undang Malaysia ke-13,
mengemukakan pandangan yang cukup mendalam dari segi perundangan, politik, dan sejarah. Akhirnya, beliau menyimpulkan bahawa Malaysia
bukannya negara Islam: Untuk tempoh 44
tahun hingga September 2001, tiada seorang pun yang menyatakan bahawa Malaysia
ialah negara Islam; Perdana Menteri Dr. Mahathir, dengan itu, orang pertama
secara mengisytiharkan di hadapan khalayak ramai bahawa Malaysia ialah negara
Islam; kenyataan Dr. Mahathir pada 29 September 2001 tidak berasaskan
Perlembagaan Persekutuan dan undang-undang; kenyataan beliau itu dibuat
semata-mata untuk tujuan politik.
Menggunakan Perlembagaan Persekutuan sebagai hujah bahawa
Malaysia negara sekular, sesungguhnya ialah “pertahanan yang tidak dapat
dipertahankan.” Bahkan, sesiapa yang
mengatakan Malaysia negara sekular, orang itu hanya “berbohong pada diri
sendiri” – memetik Dr. Aziz Bari. Dalam wawancara dengan Mingguan Malaysia, beliau
menegaskan bahawa Malaysia bukannya negara sekular. Dengan merujuk kepada penghakiman silap bekas
Ketua Hakim Negara, Tun Salleh Abas yang selalu dipetik oleh peguam dan ahli
politik, Karpal Singh dalam menafikan bahawa Malaysia negara Islam, Aziz
berkata, “Kalau ada yang tidak setuju bahawa Malaysia
adalah sebuah negara Islam dan mendakwa negara ini sebagai sekular ia umpama
membohongi diri sendiri. Jika dilihat secara jelas Perlembagaan dalam Perkara 3(1)
sudah tercatat, agama bagi Persekutuan adalah Islam.”
Tentang
penegasan Aziz Bari bahawa sesiapa yang menafikan Malaysia ialah negara
Islam adalah berbohong pada diri sendiri,
elok ditambah di sini: Pertama, “berbohong pada diri sendiri tidaklah seteruk berbohong kepada orang ramai.” Kedua, golongan ini masih berkeliaran seperti
yang dilihat terhadap komen individu tertentu tentang penghakiman Mahkamah
Persekutuan yang melibatkan bekas pasangan Shamala Sathiyaseelan dan Dr.
Jeyaganesh Mogarajah yang memeluk Islam.
Kononnya, “mahkamah kehilangan
jejak hakikat bahawa ini ialah negara sekular
dan bahawa warganegara mempunyai hak, seperti yang dalam Perlembagaan sekular
kita.”
Pada hakikatnya, pertarungan antara agama
dengan sekularisme semakin sengit, manakala pemisahan antara agama (atau
gereja mengikut pengertian Barat) dengan negara kian dinafikan dan semakin kabur. Di
banyak tempat, menyaksikan
kemaraan agama sehingga menjadikan
peta dunia negara sekular semakin
terhakis. Hanya yang
tidak dapat dipastikan ialah dalam jangka panjang, siapakah yang akan menang. Pendukung sekularisme mendakwa bahawa sekularisme akan
mencipta kemenangan kerana hakikatnya, sekularisme sukar ditundukkan
kerana apabila masyarakat menjadi
semakin moden, agama akan hilang
inspirasinya. Namun begitu, bagaimana
jika modenisme pudar serinya yang bermakna
sekularisme hilang tempat berteduh.
(Nota: Tulisan asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Masyarakat, Mac 2011.)
No comments:
Post a Comment