ISNIN, 13 Mei 2019
Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Bagi Tunku Abdul Rahman dan Perikatan,
Konfrontasi yang dilancarkan oleh Sukarno ada rahmatnya. Apabila sesebuah negara terancam, rakyatnya
lazimnya mencari pemimpin untuk keselamatan dan perlindungan dan mereka juga
tidak berani mengambil risiko. Pada
pihak Tunku pula, beliau berjaya menggembleng sokongan rakyat untuk pilihan
raya umum tahun 1964. “Dalam pilihan
raya yang tidak termasuk Singapura, Sabah, dan Sarawak, Perikatan memenangi 89
kerusi daripada 104 kerusi Parlimen, meningkat daripada 74 kerusi (daripada 104
kerusi) Parlimen pada tahun 1959. Dalam
pilihan raya tahun 1964, para pengundi memberikan sokongan padu di belakang
Perikatan sebagai tindak balas terhadap ancaman luar, iaitu
Konfrontasi dengan Indonesia” (Hwang, 2003: 51 – 52, dan Jadual 3.1; rujuk juga Milne dan Mauzy,
1999: 21). Sebenarnya, kemenangan besar Perikatan pada tahun 1955 tidak
berulang lagi, apabila peratusan undi dan kerusi yang diperoleh oleh parti itu
jatuh pada tahun 1959, tetapi pulih pada tahun 1964 mungkin kerana kesan perpaduan
akibat ancaman Konfrontasi daripada Indonesia.
Walau bagaimanapun, Perikatan tidak mampu mempertahankan prestasi
cemerlang lima tahun lalu dalam pilihan
raya umum pada tahun 1969, apabila Perikatan
hanya memperoleh 48 peratus undi dan
66 peratus kerusi Parlimen (tidak
termasuk kerusi Sabah dan Sarawak).
Kejatuhan kira-kira 10 peratus undi Perikatan melibatkan komponen Melayu
dan bukan Melayu, meskipun kejatuhan kerusi lebih tinggi untuk bukan Melayu. Kekurangan majoriti yang
diperoleh Perikatan tidak dijangka (Milne dan Mauzy, 1999: 21).
Dalam pilihan raya yang berlangsung pada 10 Mei itu, untuk di Semenanjung, Perikatan memenangi 66 kerusi Parlimen (48.9 peratus)
daripada 103 kerusi Parlimen (satu kerusi ditangguhkan) berbanding dengan 89
kerusi Parlimen (58.4 peratus) daripada 104 kerusi Parlimen tahun 1964 (Hwang,
2003: 52; Jadual 3.1). UMNO kehilangan lapan kerusi Parlimen daripada 59 kerusi
Parlimen yang ditandinginya. Di kawasan bandar,
pembangkang memenangi 13 daripada 14 kerusi Parlimen dengan mengorbankan
MCA (Wain, 2009: 25). Pilihan raya umum
itu juga
menyaksikan Pulau Pinang jatuh ke tangan Parti Gerakan, Perak dan Selangor “tergantung” (Comber,
2007: 132), manakala Kelantan kekal di tangan PAS.
Leon Comber yang mengulas pilihan raya itu mencatatkan kedua-dua belah
pihak, iaitu Perikatan dan pembangkang meniupkan api perkauman. Emosi
orang Cina dan Melayu telah hampir
meletus. Meskipun kempen berjalan tanpa
kejadian buruk, perasaan tegang telah mulai ketara apabila hari mengundi (10
Mei) hampir (Comber, 2007: 123 – 124).
Comber seterusnya mendedahkan seakan-akan pucuk pimpinan Perikatan tidak
mempunyai semangat atau motivasi untuk berjuang, atau langsung tidak mempunyai
strategi. “Pucuk pimpinan Perikatan tidak mempunyai formula baharu untuk
berjuang dalam pilihan raya itu menentang ancaman yang dibuat oleh pembangkang,
iaitu Parti Islam se-Malaysia (PAS), DAP,
Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan), dan Parti Progresif Rakyat
(PPP). Manifesto pilihan raya Perikatan lebih merupakan penyata (Comber, 2007:
124).
Meskipun Perikatan masih berkuasa dan dijangkakan dapat mengekalkan
majoriti dua pertiga dengan mengambil kira kerusi Parlimen Sabah dan Sarawak, parti-parti pembangkang
yang menang besar berasa teruja dan bersorak keriangan. DAP dan Gerakan mengadakan perarakan
kemenangan di Kuala Lumpur, tetapi disambut oleh UMNO Selangor pimpinan Dato’
Harun Idris. Akibatnya, tercetus
pergaduhan kaum di ibu negara, yang kemudiannya dikenali sebagai Peristiwa 13
Mei. Meskipun beberapa rusuhan kaum
berlaku sebelum ini, “Peristiwa 13 Mei merupakan rusuhan yang paling dahsyat
dalam sejarah negara ini” (Comber, 2007: 136). Yang di-Pertuan Agong
mengistiharkan Darurat pada 15 Mei dan Parlimen digantung (Ooi, 2007: 187; Paridah,
2009: 109; Ramlah, 2014: 37), manakala
pilihan raya di Sabah dan Sarawak ditangguhkan. Keesokan harinya, Tunku Abdul Rahman,
mengumumkan penubuhan Majlis Gerakan Negara (Mageran) yang diketuai oleh
Timbalan Perdana Menteri Tun Abdul Razak Hussein,.
Akibat rusuhan kaum itu,
Tunku dipersalahkan oleh sebilangan anggota UMNO dan mereka menggesa
beliau meletakkan jawatan. Beliau
dikatakan “lalai menjalankan tugas membangunkan orang Melayu dan terlalu
bertolak ansur dalam hal-hal kepentingan orang Melayu” (Abdul Rahman, 2015:
114). Meskipun Tunku sendiri menuduh
pergaduhan 13 Mei itu berlaku disebabkan oleh hasutan komunis dan ada yang
berpendapat disebabkan oleh api perkauman yang dimainkan oleh Parti Buruh Malaya
(PBM) yang diresapi oleh pengaruh PKM, dan kongsi-kongsi gelap (Mohd. Reduan, 2008: 140 – 141), beliau
secara terang-terangan dijadikan sasaran.
Campur tangan Tunku meringankan hukuman ini 11 orang lelaki yang disabitkan
kesalahan menderhaka kepada negara kepada penjara seumur hidup, seperti biasa
menunjukkan kesediaan beliau bertolak ansur dan tuntut pada tuntutan orang
Cina, menimbulkan kemarahan orang Melayu.
Ini membuatkan Tunku semakin tidak popular. Saya dapat merasakan
kekecewaan orang Melayu (Mahathir, 2015: 225 – 226). Orang Melayu, termasuk polis dan tentera
kononnya marah kepada Tunku kerana perbuatan beliau menyelamatkan nyawa pemuda Cina daripada tali gantung kerana
bersubahat dengan Indonesia hendak menghancurkan Malaysia, dengan memujuk
Sultan Johor mengampuni mereka (Abdul Ghafar, 2006: 74). P.G. Lim yang merupakan salah seorang yang
berusaha menyelamatkan nyawa 11 orang
pemuda Cina memuji sikap Tunku itu, yang menurut beliau, “sifat kemanusiaan dan
belas kasihan Tunku dan keyakinannya bahawa keketatan undang-undang sepatutnya
diringankan dengan belas kasihan” (Lim, t.t.: 97). Namun begitu, sikap
perikemanusiaan Tunku itu terpaksa dibayar dengan harga yang tinggi.
Kemuncak desakan supaya Tunku Abdul Rahman meletakkan jawatan datangnya
daripada Tun Dr. Mahathir Mohamad yang kalah dalam pilihan raya di Parlimen Kota Setar Selatan. Pada 18 Jun 1969, Tunku Abdul Rahman menerima
apa yang dikatakan “surat kaleng” daripada Dr. Mahathir yang menuduh Tunku
terlalu menyokong Cina dan menuntut agar Tunku meletakkan jawatan sebagai
Perdana Menteri. Surat ini terlepas ke tangan akhbar dan tersebar luas kepada
pengetahuan umum. Penuntut Universiti
Malaya mengadakan tunjuk perasaan di kampus universiti. Mereka menyeru Tunku meletakkan jawatan
kerana beliau tidak begitu tegas dengan orang Cina tentang perkara mengenai
pelajaran dan bahasa, dan beliau juga dikatakan gagal memperbaiki kedudukan
orang Melayu dalam bidang ekonomi.
Terdapat beberapa pucuk surat layang lain yang menentang Tunku dan orang
Cina (Comber, 2007: 147). Dalam surat itu juga Dr. Mahathir berkata, “dasar
pro-Cina Tunku Abdul Rahman bertanggungjawab secara langsung terhadap rusuhan
’13 Mei’. Orang Melayu, sama ada dalam
UMNO ataupun PAS, benar-benar benci Tunku (Wain, 2009: 26). Dr. Mahathir
menuduh Tunku bermain poker dengan rakan Cinanya ketika Darurat, menggunakan
kenderaan polis dan pengiring untuk mencari pemain (Wain, 2009: 26).
Tunku Abdul Rahman dalam respons terhadap Dr. Mahathir
dengan memberikan kata dua: letak jawatan atau dipecat. Menyedari bahawa wujud simpati di peringkat
atasan terhadap Dr. Mahathir, bahkan dengan Timbalan Perdana Menteri Tun Abdul
Razak Hussein, Tunku juga memberikan kata dua: sama ada beliau atau
Mahathir (Wain, 2009: 27). Dr. Mahathir
dipecat daripada Majlis Tertinggi UMNO pada 12 Julai 1969, dan pada 26
September, beliau dipecat daripada UMNO
(Wain, 2009: 27). Tun Musa Hitam yang
merupakan sekutu kuat Dr. Mahathir dalam
kempen anti-Tunku dipecat daripada jawatannyas sebagai Menteri Muda (sekarang Timbalan Menteri)
kepada Timbalan Perdana Menteri.
Tunku menyelar puak-puak
pelampau, dengan berkata, “Pertama, saya orang Melayu dan sudah semestinyalah
saya pemimpin mereka. Akan tetapi, saya
terpaksa menjaga kepentingan mereka yang bukan Melayu juga. Kita tidak boleh
mencampakkan mereka itu ke dalam laut” (Comber, 2007: 149). Tunku juga tidak mempercayai beberapa pelampau muda
Melayu dalam UMNO, termasuk Dr. Mahathir dan (Tan Sri) Abdullah Ahmad (Raden
Soenarno, 2012: 101)
Suara tidak puas hati dalam kalangan Pemuda UMNO terhadap
Tunku kedengaran selepas Singapura berpisah daripada Malaysia. Beliau mengetahui bahawa kumpulan Pemuda UMNO
mengadakan kempen di kampung-kampung dan di tempat-tempat lain untuk memperoleh
sokongan rakyat. “Mereka memperhebatkan rentak kempen mereka, dan apabila
meletus kekacauan 13 Mei tahun 1969, mereka meletakkan seluruh kesalahan itu
kepada saya, dengan mengedarkan beribu-ribu surat pekeliling dalam percubaan
mereka untuk merosakkan nama baik saya.
Usaha mereka tidak berjaya. Saya
tetap memegang jawatan Perdana Menteri sehingga hari Sultan Kedah menjadi Yang
di-Pertuan Agong” (Tunku Abdul Rahman Putra, 1980: 240). Meskipun Tunku masih menjadi Perdana Menteri,
akibat Peristiwa 13 Mei dan perisytiharan Darurat, maka Mageran
ditubuhkan, dengan Tun Abdul Razak dilantik sebagai pengarahnya, dan ini
bermakna, “mengaburkan” kedudukan Tunku sebagai Perdana Menteri. Seperti yang dicatatkan oleh Tun Abdul Ghafar
Baba, walaupun Kabinet bersidang seperti
biasa, negara diperintahkan oleh Mageran yang diketuai oleh Tun Razak (Abdul Ghafar 2006: 73).
Bagi Tunku Abdul Rahman, beliau
berasa amat sedih sekeping surat yang memerlukan masa 10 minit untuk
menulisnya telah memusnahkan khidmat beliau selama 17 tahun. Dr. Mahathir sendiri tahu untuk bangsa dan negara, beliau
mengorbankan segala kesenangan dan menjadi miskin dan papa, malah untuk
membayar cukai pendapatan pun beliau terpaksa menjual harta benda (Zainuddin,
1994: 33 – 34). Walau bagaimanapun, Tunku tidak menafikan
dakwaan Dr. Mahathir bahawa beliau bermain judi semasa ketegangan 13 Mei
(Zainuddin, 1994: 26).
Dalam surat Tunku kepada Dr. Mahathir pada 30 Jun, Tunku menuduh Dr.
Mahathir bertujuan mencemarkan nama baik beliau. Tunku juga mengatakan bahawa Dr. Mahathir
silap apabila mengandaikan bahawa Tunku tidak tahu apa yang diperkatakan
mengenai dirinya. Bahkan, Tunku “tahu”
mengenai kegiatan Dr. Mahathir dan beberapa orang rakan Dr. Mahathir untuk menjatuhkan beliau (Mahathir, 2015:
233). Mengenai bermain poker, Tunku
berkata itulah cara beliau bersantai (Mahathir, 2015: 233).
Dr. Mahathir dikatakan tidak bertimbang rasa dan menyerang peribadi
Tunku, tetapi “memadai untuk mengatakan bahawa serangan peribadi dan kebanyakan
tuduhan terhadap Tunku dan kepimpinannya tidak berasas, lebih menunjukkan sifat
pengkritiknya berbanding dengan ‘kekurangan’ Tunku” (Kobkua, 2017: 207 – 208).
Malang bagi Tunku, kerana beliau
pernah bercadang untuk meletakkan jawatan pada tahun 1968, untuk
memberikan peluang kepada Tun Abdul Razak menjadi Perdana Menteri, tetapi
beliau mengubah rancangannya. Beliau mahu bersara selepas pilihan raya tahun
1969 (Abdul Ghafar, 2006: 89). Yang
sebenarnya, beliau masih berminat hendak terus menjadi Perdana Menteri,
sedangkan Tun Abdul Razak sudah terlalu lama menunggu giliran. Tun Abdul Razak
seolah-olah merajuk dan menawarkan dirinya untuk menjadi Setiausaha Agung
Pertubuhan Persidangan Islam (OIC) sehingga Tunku berasa bimbang (Abdul Ghafar,
2006: 78).
Peristiwa 13 Mei 1969 merupakan sisi gelap demokrasi di Malaysia dan titik
hitam politik Tunku Abdul Rahman, yang akhirnya meletakkan jawatan. “Peristiwa 13 Mei 1969 tetap menjadi sebab
Tunku Abdul Rahman gagal untuk mengakhiri kegemilangannya sebagai seorang
Perdana Menteri yang tetap harum namanya dengan kejayaan silamnya” (Ramlah,
2005: 420). Meskipun puak ekstremis atau pelampau daripada semua fahaman agama,
petaksub perkauman, dan golongan fanatik bahasa, dan bahkan orang dalam UMNO
sendiri memaksa Tunku meletakkan jawatan, Tunku dapat bertahan untuk seketika. Namun begitu, Tunku tidak mampu menghadapi
keadaan yang tidak dijangkakan sama sekali yang berpunca rusuhan 13 Mei, beliau
meninggalkan koridor kuasa (Yap, t.t.: 354). Tunku meletakkan jawatan sebagai
Perdana Menteri pada 22 September 1970.
No comments:
Post a Comment