Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Ekonomi Melayu menjadi tumpuan Ungku Aziz apabila pada tahun 1957 beliau menulis “Zahir dan Batin Ekonomi
Melayu” dalam Utusan Melayu,
Singapura, pada 22, 23, 25, dan 26 Februari
(Ungku A. Aziz, 1975: 77 - 100). Sebelum ini, rencana berkenaan
bersama-sama beberapa rencana lain diterbitkan dalam Renchana2 Ekonomi
dan Kemiskinan [sic]. “Rencana itu beliau tulis dengan harapan ia akan
menjadi satu asas untuk memikirkan dengan lebih jelas tentang hal keadaan dan
masalah-masalah yang sebenarnya berkenaan ekonomi orang Melayu” (Ungku A. Aziz, 1975: 77). Dalam rencana itu juga, beliau membahaskan
penindasan dan “perampasan” modal Melayu dan bukan Melayu terhadap
“lebihan” yang dihasilkan oleh petani dan nelayan Melayu. Justeru, bagi beliau,
“menggantikan pemodal-pemodal dan lain-lain yang seumpamanya itu dengan
sebilangan orang Melayu tidak akan menyelesaikan masalah-masalah ekonomi orang
Melayu.” Hujah beliau, “gerak-geri kaum
pemodal Melayu tidak akan berbeza dengan gerak-geri kaum pemodal bukan
Melayu. Bahkan, pemodal-pemodal Melayu
boleh jadi lebih keras menindas orang-orang kampung dalam perniagaan
daripada pemodal-pemodal bukan Melayu tadi, kerana pengalaman mereka dalam
lapangan ini masih kurang” (Ungku A. Aziz, 1975: 79; huruf condong oleh beliau
sendiri.) Di sini, beliau membahaskan
eksploitasi atau penindasan kaum tani dan nelayan Melayu oleh pemodal dan
bagaimana lebihan yang dihasilkan oleh mereka dirampas oleh modal.
Kemiskinan orang Melayu
benar-benar menjiwai diri Ungku Aziz. “Kecintaan beliau kepada masalah kemiskinan
bermula sejak beliau masih kecil lagi... suasana sekeliling masyarakat Melayu
yang tidak jauh dari dunia kemiskinan itu cukup mempengaruhi keperibadian
beliau” (Aziz Zariza, 1982: 21-
22). Meskipun dekad 1970-an 1980-an
terutamanya, menyaksikan “ledakan kajian” tentang kemiskinan luar bandar
khususnya, dan ketidaksamaan di negara
ini yang dijalankan oleh para pengkaji atau ahli sains sosial tempatan dan
asing, Ungku Aziz yang paling menonjol dan dianggap mempunyai wibawa atau
autoriti, seperti yang diakui oleh
Faaland, Parkinson, dan Rais. “Keprihatinan terhadap kemiskinan orang
Melayu, terutama kemiskinan dan ketaksamarataan di luar bandar digambarkan
dalam tulisan Profesor Diraja Ungku Aziz. Pengaruh beliau terhadap ahli ekonomi
dan ahli politik Melayu yang muda adalah besar, yakni sejak zaman mereka
menuntut di universiti di Singapura dan Malaysia, malahan juga mereka yang
menuntut di luar negeri. Mereka ini ‘diserahkan’ dengan tugas untuk
membaiki nasib bangsa dan negara mereka, telah berjaya mengetengahkan
sesetengah buah fikiran Ungku Aziz ke dalam dasar dan program tertentu apabila
memegang jawatan-jawatan penting dalam bidang pentadbiran dan perancangan
negara” (Faaland, Parkinson, dan Rais, 1991: 234). Teori utama yang dikemukakan oleh Profesor
Ungku Aziz ialah kemiskinan orang Melayu disebabkan “daya pengeluaran yang
rendah, eksploitasi dan orang tengah, terbiar, dan dasar kerajaan yang
memberikan tumpuan yang lebih terhadap bandar” (Faaland, Parkinson, dan Rais,
1991: 234). Isu ini diperkembangkan
lagi dalam pelbagai kajian lain. Berbagai-bagai kategori kemiskinan telah
dikenal pasti, seperti kemiskinan teras dalam kalangan pekebun kecil, penanam
padi, dan lain-lain, juga kemiskinan mengikut wilayah. Bermacam-macam dasar
yang terperinci untuk menangani masalah tersebut telah dicadangkan. Beberapa institusi khusus telah ditubuhkan
bagi menyelesaikan masalah tersebut... Penyelesaian yang dicadangkan, termasuk
penyelesaian berbentuk sosialis dan Marxis, di samping pelbagai kaedah yang
dicadangkan oleh badan antarabangsa, seperti Bank Dunia dan Bank Pembangunan
Asia (Faaland, Parkinson, dan Rais, 1991: 234).
Bagi Ungku Aziz, kemiskinan mereka hanya
boleh dipelajari melalui penyelidikan. Justeru, beliau banyak bertanggungjawab
terhadap penyelidikan dalam usaha menangani kemiskinan di negara ini. Beliau menjalankan penyelidikan tentang punca
kemiskinan luar bandar, di samping mengenal pasti kaedah untuk membasmi
kemiskinan.
Ungku Aziz adalah antara intelek Melayu yang banyak
membincangkan kemiskinan orang Melayu melalui tulisannya yang bertajuk “Facts
and Fallacies about the Malay Economy” dan “Poverty and Rural Development in
Malaysia.” Penelitian beliau
menyimpulkan pada ketika itu kira-kira 76 peratus Melayu bekerja sebagai petani
dan nelayan, dan 80 peratus tinggal di desa dengan memperoleh pendapatan paling
rendah. Menurut Ungku Aziz, masalah kemiskinan utama ialah masalah kemiskinan
Melayu dan kemiskinan desa dan menyarankan beberapa penyelesaian, antaranya
melalui pembangunan desa, reformasi institusi, dan gerakan koperasi. Ungku Aziz mengaitkan kemunduran Melayu
dengan sistem eksploitasi “monopoli-monopsoni” dan juga pengabaian sektor desa
(Chamhuri, 2008: 218 – 219). Beliau menekankan perlunya reformasi institusi
supaya halangan fundamental terhadap pembangunan desa dan pembasmian kemiskinan dapat diketepikan
(Chamhuri dan Nik Hashim, 1991: 122).
Meskipun kemiskinan dalam kalangan orang
Melayu dibincangkan oleh beberapa tokoh sebelum dan selepas Perang Dunia Kedua, “ahli akademik yang
paling penting ketika itu, khusus dalam penyelidikan empirikal, ialah Ungku
Aziz, seorang ahli ekonomi” (Shamsul
Amri, 2007: 74). Pertama, Ungku Aziz menghuraikan dan membuktikan bahawa
kemiskinan orang Melayu tergolong dalam
fenomena kemiskinan luar bandar kerana
kemiskinan sedemikian terikat rapat
dengan soal tanah. Kedua, Ungku Aziz
juga memperkenalkan satu ukuran atau indeks, tentang kemiskinan Melayu luar
bandar, yang dipanggilnya sarong index,
suatu ukuran kemiskinan luar bandar yang cukup asli dan kemudiannya menjadikan
Ungku Aziz terkenal di seluruh dunia (Shamsul Amri, 2007:
74 - 75).
Tentang indeks sarung, Isahak Haron yang
pernah mengikuti kursus Ekonomi Luar Bandar (Rural Economics) yang diajarkan oleh Ungku Aziz pada tahun 1961,
menulis: “Kebanyakan kami mudah
mengikuti kuliah dan penerangan Ungku tentang teori dan ciri-ciri kemiskinan di
Tanah Melayu, kerana beliau menerangkannya dengan memberi banyak contoh dan
statistik (termasuk sarong index)
untuk mengukur kemiskinan di luar bandar, yang digunakan dalam kajian
lapangannya di pelbagai tempat dan negeri di Tanah Melayu” (Isahak, 2010:
128):
Walau bagaimanapun, kajian kemiskinan
yang dijalankan oleh Ungku Aziz dikritik oleh Kamal Salih (1976), kerana
keterbatasan analisis struktur dan institusi, dan kebanyakannya tertumpu pada
kemiskinan luar bandar dan kemiskinan orang Melayu. Hujah Kamal, analisis
struktur dan institusi Ungku Aziz bertitik tolak daripada teori kemiskinan yang
masih wujud ialah andaian dualisme ekonomi, bahawa ekonomi Malaysia boleh
dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu sektor moden dan sektor
tradisional. Wujud banyak pencirian
andaian ini, yang boleh ditakrifkan dari segi istilah ragam pengeluaran
dominan, orientasi atau fokus aktiviti ekonomi, atau integrasi
sosiobudaya. Wujud struktur ekonomi
dualistik, yang terdiri daripada sektor moden intensif modal skala besar
kapitalis, dikuasai oleh komersial dan kepentingan perindustrian asing dan bukan Melayu beroperasi berasaskan ekonomi
eksport utama pada satu pihak, dan prakapitalis, iaitu kaum tani atau sektor
tradisional intensif buruh skala kecil, dikuasai oleh orang Melayu beroperasi
pada campuran orientasi eksport (getah dan baru-baru ini kelapa sawit) dan
aktiviti sara diri (penanaman padi dan
perikanan) pada satu pihak yang lain (Kamal, 1976: 24).
Dalam teori Aziz, akar umbi kemiskinan
orang Melayu berpunca daripada tiga faktor, iaitu pengabaian, produktiviti yang
rendah, dan eksploitasi pengeluaran tani (dalam kedua-duanya, iaitu eksportnya
dan orientasi sara dirinya) oleh orang tengah monopoli-monopsoni. Maka,
kemiskinan mereka menunjukkan dengan sendiri dalam keberhutangan luar bandar
yang ekstrem, pemecahan tanah, dan masalah penyewaan yang kronik, yang
memperkukuh pemakanan yang rendah, pendidikan yang rendah, produktiviti yang
rendah, dan pendapatan rendah isi rumah luar bandar dalam kitaran ganas
kemiskinan. Meskipun tiga punca utama
kemiskinan dikenal pasti dalam teori
ini, peranan utama faktor institusi, iaitu eksploitasi, adalah sah (Kamal,
1976: 25).
Namun begitu, hujah Kamal Salih, teori
Aziz dibatasi oleh fokus yang terlalu sempit tentang eksploitasi. Dalam konteks yang terhad ini, fokus itu
menyetempatkan wawasan Aziz hanya pada eksploitasi petani, nelayan, dan pekebun
kecil getah Melayu oleh orang tengah bukan Melayu. Oleh itu, beliau cenderung mengabaikan proses
yang lebih luas yang terlibat dalam pewujudan dan pengagihan (dalam istilah ekonomi politik, perampasan atau
ekspropriasi) lebihan ekonomi, mengabaikan peranan sektor asing, iaitu
protagonis penting, selain golongan elit dan kaum tani dominan lain dalam
masyarakat luar bandar Melayu sendiri.
Seterusnya, dalam mempertimbangkan hanya dimensi kemiskinan bandar,
beliau mengabaikan kuasa penjelasan yang mungkin terletak dalam proses hubungan
bandar-luar bandar, bukan hanya semata-mata impak penembusan sektor tradisional
luar bandar oleh unit sosioekonomi bandar yang dominan, tetapi juga akibat
struktur agraria yang berubah di kawasan luar bandar kepada bentuk ekonomi
bandar (Kamal, 1976: 27).
Hujah Kamal Salih, pengehadan analisis
struktur Aziz tentang kemiskinan, oleh itu, adalah akibat kategori struktur
yang terbatas, yang tidak mencerminkan sifat sebenar realiti. Dalam struktur beliau yang dipermudahkan,
kumpulan bukan Melayu kecil terikat dengan sistem nasional dan antarabangsa
agen pengagihan (litar atasan), memerah
sewa monopoli-monopsoni dengan menjalankan fungsi menjaga pintu
(pemasaran, pemberian pinjaman wang, dan pembarangan) untuk kaum tani yang
dikuasai, terperangkap dalam cengkaman yang sangat kuat daripada keberhutangan yang meningkat, produktiviti
yang merosot menerusi kehilangan insentif, nyah pemodalan (decapitalization),
dan kecekapan yang terbenam tidak dipampas oleh input teknologi yang meningkat
atau inovasi organisasi lain… Dengan tekanan penduduk yang berterusan dan
pergantungan isi rumah semakin meningkat, maka proses pengumpulan oleh kelas
monopoli-monopsoni membawa kepada kemiskinan yang semakin menjadi-jadi dalam
kalangan orang Melayu luar bandar, Kemiskinan luar bandar menurut teori ini,
dengan itu, akibat proses dialektik yang betul-betul terbatas kepada percanggahan etnik dalam
masyarakat luar bandar (Kamal, 1976: 27).
Dalam Siri Rencana Anugerah Merdeka yang Ungku Aziz merupakan penerima
sulung anugerah ini, iaitu pada tahun 2008, Nurul Halawati Azahari, antaranya menulis, “Profesor Diraja Ungku Aziz Ungku Abdul
Hamid, sungguhpun bukanlah seorang
usahawan, diplomat, ahli politik, dan seorang menteri, hasratnya menjadi
seorang intelektual tidak menghalang beliau mendekati masyarakat.
Pelaksanaan Dasar Ekonomi Baru (DEB),
menurut Ungku Aziz, adalah seiring
dengan maksud utama teori kemiskinan beliau, iaitu untuk membasmi kemiskinan
(Aziz Zariza, 1982: 21). DEB yang
diperkenalkan akibat Peristiwa 13 Mei 1969,
seperti ditegaskan Perdana Menteri Tun Abdul Razak Hussein, “cuma satu
cara untuk mengelakkan berlakunya peristiwa itu, iaitu menyusun semula seluruh
ekonomi dengan menghapuskan kemiskinan untuk semua rakyat Malaysia, tanpa
mengira kaum dengan menambah penyertaan bumiputera dalam kehidupan ekonomi
negara.”
(Dipetik daripada Bab Satu, Pemerkasa Menara Gading, yang diperoleh melalui e-Sentral.)
No comments:
Post a Comment