Skandal Libor

ISNIN,  3 November 2014
Oleh:  ZULKIFLI  SALLEH

Sebaik-baik sahaja  skandal Libor (London Interbank Offered Rate)  yang melibatkan Barclays diketahui umum, Warren Buffett  mencadangkan supaya setiap orang memberikan perhatian terhadap skandal itu.  Dalam wawancara dengan CNBC pada pertengahan Julai, hartawan terkenal yang pernah digelar kapitalis agung Amerika,  membayangkan seriusnya skandal itu,   menegaskan, “Anda dapat Libor, dan anda berbincang tentang seluruh dunia.”  Peringatan beliau memang tepat kerana seperti yang didedahkan oleh BBC pada awal Ogos lalu, Libor penting kerana melibatkan nilai urus niaga kewangan yang dianggarkan AS$800 trilion, menyamai kira-kira 12 kali Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) global.

            Pada 27 Jun tahun ini,  Barclays, bank British, berusia 300 tahun, mengaku salah laku,  dan  bersetuju membayar AS$450 juta  kepada pengawal selia United Kingdom   dan  Amerika Syarikat  sebagai penyelesaian  kerana terlibat dalam penipuan Libor dari tahun 2005 hingga 2009.  Walau bagaimanapun, Bob Diamond, Ketua Pegawai Eksekutif Barclays,   memberikan alasan yang klasik, iaitu “setiap orang melakukannya.”

Pihak kerajaan kedua-dua negara  juga menyiasat 20 buah bank utama lain, antaranya JP Morgan Chase, Citigroup, Bank of America, UBS, dan Royal Bank of Scotland kerana dituduh membantu menetapkan kadar Libor.  Penyiasatan itu bukan sahaja melibatkan bank-bank di United Kingdom, tetapi juga di Amerika Syarikat, Kanada, Jepun, Switzerland, dan Kesatuan Eropah. Bank-bank didapati memanipulasikan tanda aras kewangan yang menentukan  kadar faedah yang dikenakan kepada para peminjam dan digunakan dalam kontrak derivatif yang bernilai beratus-ratus trilion dolar.

            Libor dan kadar yang sama, menurut The Economist, ditipu oleh sejumlah besar bank.  Perbadanan dan peguam juga menyiasat, sama ada mereka boleh menyaman Barclays atau bank-bank lain atas kesengsaraan yang mereka tanggung.   Tindakan mereka ini boleh menyebabkan industri perbankan menanggung kos berpuluh-puluh bilion dolar.  Industri perbankan mengalami detik tembakau, merujuk tindakan undang-undang dan penyelesaian yang industri tembakau Amerika terpaksa tanggung lebih AS$200 bilion pada tahun 1998.

            Untuk Libor, jelas majalah itu, kadar peminjaman ditetapkan oleh  panel bank untuk 10 mata wang dan 15 kematangan.  Yang paling penting,  Libor dolar tiga bulan yang dianggap apakah yang bank akan bayar untuk meminjam dolar selama tiga bulan daripada bank lain pada pukul 11 pagi pada hari yang ditetapkan.  Kadar dolar ditetapkan  setiap hari dengan mengambil anggaran daripada panel, kini terdiri daripada 18 buah bank, tentang apakah yang pihak bank  fikir mereka perlu bayar jika memerlukan wang.  Empat anggaran teratas dan empat terbawah diketepikan, dan Libor ialah anggaran yang tidak diketepikan. Penyerahan semua peserta diterbitkan bersama-sama dengan penetapan Libor setiap hari.

Libor dianggap sebagai kadar faedah yang bank boleh meminjam antara satu sama lain pada asas tidak  bercagar.  Maksudnya, berapa banyak  sesebuah bank perlu bayar untuk mendapatkan pinjaman daripada bank lain.  Wujud kadar Libor yang berbeza untuk mata wang yang berbeza dan pada tempoh yang berbeza. Segala-galanya, daripada gadai janji kepada pinjaman pelajar dan semua jenis derivatif,  bergantung pada Libor.

Barclays yang beribu pejabat di London, salah sebuah  bank terbesar di dunia, mengakui bahawa bank itu merancang untuk menipu kadar tanda aras ketika krisis kewangan.  Barclays  memotong kurang (dan kadangkala menyatakan berlebihan) Libor untuk merangsang keuntungan dan mempersegar tanggapan tentang kestabilan kewangan. Akibat skandal Libor itu, maka Bob Diamond, Pengerusi Barclays, Marcus Agius, dan Ketua Pegawai Operasi, Jerry del Missier, meletakkan jawatan.  Bank itu juga mengeluarkan dokumen yang membayangkan bahawa bank pusat England terlibat dalam rancangan itu.

Setiausaha Perbendaharaan Amerika Syarikat, Timothy Geithner   pada mulanya dijangkakan turut terlibat mengeluarkan dokumen yang menujukkan bahawa beliau menyedari masalah itu pada tahun 2008.  Ketika itu beliau berkhidmat sebagai ketua Rizab Persekutuan New York, beliau mengemukakan cadangan supaya masalah itu ditangani, melalui e-melnya kepada Mervyn King, Gabenor Bank of England.  Pemakluman Geithner itu menyebabkan reputasi King tercemar kerana sebagai gabenor, beliau ialah ketua bank pusat dan Pengerusi Jawatankuasa Kewangan, beliau ialah salah seorang pegawai yang tidak dipilih yang paling berkuasa di Britain.  Beliau mesti mempunyai kemampuan untuk mengenali pasti masalah dan bertindak secara muktamad dan pantas.

Sebuah akhbar Internet, iaitu The Huffington Post  baru-baru ini  mendedahkan skandal kewangan yang  teruk sepanjang masa,  berdasarkan “permainan maut.”  Daripada lapan skandal yang disenaraikan, empat daripadanya melibatkan skim cepat kaya, iaitu skim Ponzi Bernie Madoff, Charles Ponzi, iaitu perancang jahat O.G. Ponzi, skim Ponzi Allen Standford, dan skim, dan skim Ponzi Tom Petters.  Walau bagaimanapun, mendahului senarai ialah skandal Libor yang bertahun-tahun, beberapa bank terbesar dunia memanipulasikan kadar faedah yang menjejaskan kos peminjaman terhadap setiap orang. Turut disenaraikan ialah gadai janji subprima yang  menyumbang kepada krisis kewangan pada tahun 2008,  dan perniagaan penyangak  Nick Leeson.  Skandal ini, seperti yang diketahui umum,  berlaku di Singapura pada tahun 1995 sehingga menyebabkan Bank Barings terbaring.

Berhubung dengan skandal Libor, sekurang-kurangnya wujud dua tulisan yang menganggapnya jenayah pada abad ini.  Pertama oleh Robert Scheer dalam The Nation yang menegaskan bahawa banker antarabangsa moden membentuk kumpulan pencuri seakan-akan dunia tidak pernah lihat sebelum ini, atau sesungguhnya, dibayangkan.  Skandal Libor yang mengakibatkan denda yang besar dikenakan terhadap Barclays dan mengancam untuk menjebak beberapa pembiaya terkemuka dunia.  Skandal itu mendedahkan bahawa di sebalik mahligai kewangan dunia wujud limbah kumbahan yang bau busuk  amalan rasuah yang tidak pernah berlaku sebelum ini.  “Baron perompak zaman moden,” tulis Scheer, “menjarah dengan sekehendak hati pemusnahan secara keseluruhannya yang tidak terlepas daripada belenggu undang-undang atau hati nurani dan pada skala yang hampir mustahil untuk difahami.”

Scheer menarik perhatian tentang kesudian Barclays membayar AS$450 juta sebagai penyelesaian, dalam memohon tawar-menawar dengan pengawal di London dan Washington.  “Adakah setiap institusi dalam lingkungan kewangan elit mereka melakukannya?” soal Scheer, membayangkan betapa mudahnya pihak kawal selia tunduk pada  banker yang penyangak.  

Selain menegaskan bahawa banyak bank yang terlibat, di samping Barclays, beliau juga mengatakan bahawa The Wall Street Journal mendedahkan skandal ini sepenuhnya empat tahun lalu, tetapi bank yang diterajui oleh Bob Diamond terus melakukannya.  Dan, orang seperti Bob Diamond, meskipun melakukan kesalahan, pastinya mereka akan terus bebas tanpa tindakan undang-undang diambil terhadap mereka.

Tulisan kedua datangnya daripada Christopher Matthews  dalam Time, yang pada permulaan penulisan,  memetik Scheer, menyatakan bahawa abad ke-21 bergelumang dengan skandal kewangan dan skandal perakaunan.   “Pertimbangkan pentingnya kadar tanda aras ini dan rekod industri kewangan terbaharu”  hujah  Matthews, “sememangnya, tidak menghairankan banyak pihak dalam akhbar angkat tangan tentang pengakuan Barclays bahawa bank itu dengan sengaja mengemukakan kadar palsu untuk memanipulasikan Libor dengan kepentingan bank berkenaan.”  

Matthews cuba menjelaskan mengapa Barclays mengemukakan angka Libor palsu, yang menurut beliau,  Barclays dan bank besar lain mempunyai keyakinan melakukannya.  Berhubung dengan persoalan skandal Libor merupakan jenayah pada abad ini, beliau cuba melihatnya dari segi kesan kumulatif skandal ini adalah bahawa orang awam  dan kerajaan tidak lagi mempercayai industri untuk menentukan standard sendiri untuk kelakuan yang boleh diterima. Keterhakisan keyakinan dalam industri kewangan oleh ahli perniagaan dan orang awam akan menjejaskan pertumbuhan ekonomi secara amnya.

Dalam laman webnya, Immanuel Wallerstein,  “mengapa skandal Libor penuh skandal,” menegaskan bahawa memanipulasikan kadar Libor dan memindahkan  wang ke tempat berlindung cukai adalah secara mutlaknya amalan  biasa dalam ekonomi-dunia kapitalis.  Matlamat kapitalisme lagipun adalah pengumpulan modal, lagi banyak lagi bagus.   Kapitalis yang tidak memaksimumkan hasil, satu cara atau sebagainya,  tegas beliau, akan lambat-laun disingkirkan daripada permainan.  “Peranan negara,” jelas Wallerstein, “tidak pernah mengawal atau mengehadkan amalan ini, tetapi sekadar menutup selagi negara mampu.  Sekali-sekala, amalan kapitalis dan negara didedahkan, tetapi hanya beberapa orang yang dipenjarakan, atau dipaksa memulangkan keuntungan tidak sah secara teknikal.”

Meskipun skandal Libor akhirnya terbongkar dan dunia riuh-rendah  seakan-akan menuntut pelaksanaan pembaharuan kewangan, Mikhail Chernov yang menulis dalam Bloomberg, mengingatkan bahawa hukuman terhadap Libor mungkin lebih teruk daripada jenayah yang dilakukannya.  Bagi beliau, Libor wajar terus diamalkan kerana tidak ada alternatif yang lebih baik: “Libor ialah syaitan yang kita kenali.  Sebelum kita mencampakkannya ke luar dan memulakan yang baharu, kita sepatutnya mempertimbangkan potensi akibat yang tidak disengajakan.”

(Nota:  Tulisan asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Ekonomi, Oktober 2012.)