Oleh: ZULKIFLI SALLEH
Selepas lebih enam
bulan tumbangnya Lehman Brothers, Simon Johnson menulis sebuah makalah
yang dipetik secara meluas, “The
Quiet Coup” dalam The Atlantic. Bekas ketua ahli ekonomi Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF) itu antaranya menyebut
bahawa krisis yang berlaku mendedahkan banyak kebenaran yang tidak menyenangkan
tentang Amerika Syarikat. Satu daripada yang paling membimbangkan
adalah bahawa industri kewangan secara berkesan menawan kerajaan, sesuatu yang sangat lazim untuk menjelaskan keadaan pasaran sedang muncul, dan
tumpuan perhatian terhadap banyak krisis pasaran sedang muncul.
Hujah beliau, “pemulihan akan menemui kegagalan, kecuali kita memecahkan
oligarki kewangan yang menghalang pembaharuan penting. Dan jika kita ingin mencegah kemelesetan
sebenar, kita sudah kesuntukan masa.”
Antara yang
menjadi sasaran kritikan Johnson ialah keunikan Amerika yang bukan sahaja sebagai
negara yang paling maju di dunia dari segi
ekonomi, ketenteraan, dan teknologi, tetapi juga mempunyai oligarki yang paling
maju. Industri kewangan Amerika
memperoleh kuasa politik dengan menghimpunkan jenis budaya modal, iaitu sistem
kepercayaan: pernah berlaku, apakah yang baik untuk General Motors adalah baik
untuk negara. Sepanjang dekad lalu,
wujud sikap yang beranggapan bahawa apakah yang baik untuk Wall Street adalah
baik untuk negara. Beliau menyebut wujud
koridor di antara Wall Street dengan Washington: Satu saluran pengaruh, iaitu
aliran individu tertentu.
Tanpa berselindung, Simon Johnson mengatakan bahawa Amerika menjadi republik
pisang: krisis ekonomi dan kewangan yang
lazimnya melanda pasaran sedang muncul, kini melanda Amerika.
Sebagaimana dalam krisis pasaran sedang muncul, kelemahan sistem
perbankan dengan cepat merebak ke dalam bahagian ekonomi, menyebabkan
penguncupan yang ekonomi yang teruk dan kesangsaraan kepada berjuta-juta orang.
“Akan tetapi, kesamaan yang lebih dalam dan lebih membangkitkan rasa terganggu,” tulis
beliau, “kepentingan elit perniagaan, iaitu pembiaya dalam kes Amerika Syarikat, memainkan
peranan penting dalam mencetuskan krisis, menjadikan risiko semakin besar,
dengan sokongan implisit kerajaan,
hingga keruntuhan tidak dapat dielakkan.”
Peluang untuk sektor kewangan yang semakin bertambah sejak 25 tahun,
menjadikan sektor ini semakin berkuasa.
Kekayaan yang sangat banyak yang
dicipta dan tertumpu dalam sektor
kewangan, memberikan kekuatan politik yang sangat besar kepada para banker.
Terhumbannya Amerika ke dalam republik pisang tidak
terhenti setakat Simon Johnson, meskipun
negara itu mula keluar daripada kemelesetan yang teruk. Pada awal November lalu, Nicholas D. Kristof yang
muncul dalam kolumnya The New York Times,
“Our Banana Republic,” menulis: “Ketika membuat pemberitaan, saya
secara tetap bepergian ke republik pisang yang terkenal dengan
ketidaksamaan. Di sesetengah negara yang
diperintah oleh hartawan ini, golongan terkaya yang terdiri satu peratus
daripada jumlah penduduk menguasai dengan rakus 20 peratus kekayaan negara.” Seterusnya, Kristof menarik perhatian dengan berkata,
“Anda tidak perlu bepergian ke negara yang jauh dan bahaya untuk memerhatikan
ketidaksamaan yang serakah tersebut.
Kita boleh melihatnya di negara kita sendiri, dan akibat pilihan raya
hari Selasa (Pilihan Raya Separuh Penggal 2010), keadaan mungkin semakin teruk.”
Salah satu ciri
republik pisang, seperti yang dibahaskan oleh Kristof, ialah
ketidaksamaan pendapatan. Satu peratus golongan terkaya di Amerika kini
menguasai hampir 24 peratus pendapatan, meningkat daripada hampir sembilan
peratus pada tahun 1976. Kristof memetik
Timothy Noah yang menulis dalam majalah Slate
yang menyatakan dalam siri keunggulan tentang ketidaksamaan, Amerika Syarikat kini boleh dibahaskan mempunyai
agihan kekayaan yang tidak seimbang berbanding dengan republiks pisang
tradisional, seperti Nicaragua, Venezuela, dan Guyana.
Kristof juga memetik kertas kerja yang mempesonakan yang
ditulis oleh Robert H. Frank dari Cornell
University, Adam Seth Levine dari Vanderbilt University, dan
Oege Dijk dari the European
University Institute yang menunjukkan bahawa ketidaksamaan boleh mendorong
kepada penderitaan kewangan yang lebih teruk.
Ketiga-tiga penulis itu meneliti data banci untuk 50 buah negeri dan 100
buah wilayah yang mempunyai penduduk paling ramai di Amerika, dan mendapati
bahawa tempat yang wujud ketidaksamaan yang semakin meningkat paling tinggi
juga menanggung pertambahan yang besar dalam kebankrapan: Apabila ketidaksamaan meningkat, golongan paling kaya melonggokkan kekayaan
mereka dan bahkan membeli rumah agam yang besar dan kereta mahal. Golongan yang hidup pada takuk bawah cuba
berlumba-lumba dengan mereka, dan berkesudahan dengan kemerosotan simpanan
golongan berkenaan atau banyak berhutang, menyebabkan krisis kewangan satu kemungkin
besar.
Akibat lain yang diketengahkan oleh
ketiga-tiga penulis itu ialah ketidaksamaan yang meningkat juga boleh membawa
lebih perceraian, sebagai kesan sampingan penderitaan kewangan. Mengakui dengan membangkitkan perceraian,
beliau nampaknya terlalu sentimental
atau romantik, tetapi hujah Kristof mengingatkan bahawa ketidaksamaan bukan
sekadar isu ekonomi, tetapi juga persoalan martabat dan kebahagiaan
manusia.
Memang tidak memeranjatkan bahawa ketidaksamaan berleluasa di Amerika
kerana selain mengalami kemelesetan yang teruk dan kadar pengganguran yang
tinggi, kira-kira 9.6 peratus, negara itu juga dilaporkan mengalami kadar
kemiskinan yang tinggi. Pada September
lalu, US Census Bureau dalam laporan terkininya memaklumkan bahawa pada tahun
2009, 50.7 juta penduduk negara itu tidak mempunyai insurans kesihatan,
meningkat daripada 46.3 juta orang pada tahun 2008. Akibat kemelesetan, laporan
itu menyatakan bahawa orang ramai yang hidup dalam kemiskinan pada tahun 2009
meningkat kepada hampir 43.6 juta orang, berbanding dengan 39.8 juta orang pada tahun 2008. Peratusan orang yang hidup dalam kemiskinan juga meningkat, iaitu kepada 14.3 peratus pada
tahun 2009, suatu kadar yang tertinggi sejak 1994. Kemiskinan di Amerika ditakrifkan pendapatan
tunai pracukai kira-kira AS$22,000 untuk keluarga yang seramai
empat orang. Jumlah penduduk
miskin yang tinggi itu dikatakan lebih 14 peratus daripada jumlah penduduk,
atau satu daripada tujuh orang penduduk
terpaksa hidup dalam kemiskinan.
Tulisan Kristof itu mengundang pelbagai respons: Benarkah Amerika Syarikat republik pisang? Bernardo Álvarez Herrera,
Duta Besar Venezuela di Washington seakan-akan cuba memberikan mesej yang jelas
kepada Kristof: “Anda bebas mengatakan
apa-apa sahaja tentang negara anda, tetapi jangan libatkan negara kami.” Seperti dalam suratnya kepada The
New York Times, selain masalah menggunakan istilah yang
menjatuhkan maruah, tegas Herrera, makalah itu tidak menyebut republik pisang ialah satu
yang rapat dengan imperialisme asing, dan oleh itu, Venezuela tidak layak
disebut begitu. Duta besar itu berkata republik pisang,
“dicipta untuk merujuk kepada negara kecil yang terlalu bergantung pada barang
pertanian, diperintah oleh elit yang kecil dan tidak bertanggungjawab dan
biasanya, memperhambakan diri kepada kepentingan korporat Amerika.” Sedangkan, Venezuela lebih banyak bergantung pada minyak berbanding dengan barang
pertanian, dan negara itu merupakan demokrasi bersemangat dan bertenaga, tidak
seperti banyak negara “republik pisang”
tradisional yang mungkin difikirkan oleh Kristof.
Herrera dalam menafikan negaranya republik pisang,
menjelaskan bahawa tentang isu ketidaksamaan, Venezuela boleh membuktikan
sebagai contoh kepada Amerika Syarikat.
Sepanjang dekad lalu, program sosial yang dimulakan oleh Presiden Hugo
Chavez memperkenalkan perkhidmatan yang
diperlukan, seperti pendidikan dan kesihatan kepada sektor penduduk yang
terabai. Melampaui kejatuhan dramatik dalam kemiskinan daripada 49 peratus
kepada 27 peratus dari tahun 1999 ke 2008,
Venezuela juga, tegas Herrera, “kelihatan membasmi ketidaksamaan,
tertinggi dari segi pengurangan ketidaksamaan dalam kalangan 12 buah negara
jiran di rantau itu.”
Oleh sebab Nicholas Kristof merujuk kepada Timothy Noah untuk menunjukkan Amerika kini menjadi republik
pisang, maka wajar jika kita
juga meneliti makalah berkenaan. Noah
yang menulis dalam majalah Slate September
lalu, “The
Great Divergence” menyatakan tujuannya adalah untuk melihat sama
ada kaum, gender, atau keruntuhan keluarga asas mempengaruhi ketidaksamaan
pendapatan. Kemudian, beliau mengkaji
penghijarahan, ledakan teknologi, dasar
kerajaan persekutuan, kemerosotan kesatuan sekerja, perdagangan antarabangsa,
sama ada kekayaan keterlaluan dipersalahkan, dan apakah peranan yang dimainkan
oleh kemerosotan pendidikan K-12. Dalam
kesimpulannya, Noah menjelaskan mengapa Amerika tidak boleh mengabaikan
ketidaksamaan pendapatan.
Noah memulakan penulisannya dengan merujuk The Wealth
and Income of the People of the United States yang ditulis oleh Willford I. King pada tahun 1915, sebuah kajian
paling tuntas tentang persoalan itu hingga kini. Amerika Syarikat ketika itu menggantikan
Great Britain sebagai negara terkaya di dunia,
King benar-benar susah hati
menemui satu peratus penduduk negara itu memiliki kira-kira 15
pendapatan negara. Kini, satu peratus
golongan terkaya menguasai 24 peratus pendapatan negara. Selepas “Great Compression” yang bermula pada
pertengahan abad ke-20 berakhir pada tahun 1970-an, upah menjadi beku, inflasi
marak, dan pada akhir dekad berkenaan, ketidaksamaan pendapatan mula
meningkat. Ketidaksamaan pendapatan meningkat
sepanjang 1980-an, reda sekejap pada akhir 1990-an, dan kemudilan, meningkat
semula dengan membalas dendam apa-apa sahaja.
Noah memaklumkan bahawa Paul Krugman, Penerima Hadiah Nobel
Ekonomi pernah memberitahu beliau meskipun pada amnya difahami bahawa Amerika
hidup pada masa ketidaksamaan pendapatan yang sedang meningkat, tetapi “orang
biasa tidak benar-benar menyedari betapa
besarnya masalah ini.” Ketika akhir
tahun 1980-an dan akhir 1990-an, Amerika Syarikat mengalami dua tempoh panjang
yang tidak pernah berlaku dari segi pertumbuhan ekonomi mampan. Namun begitu, dari 1980 hingga 2005, lebih 80
peratus jumlah peningkatan dalam pendapatan Amerika dikuasai oleh golongan satu
peratus teratas.
Sepanjang hidup saya, saya
dengar Amerika Latin disebut sebagai masyarakat yang gagal (atau kumpulan
masyarakat yang gagal) kerana agihan kekayaan yang terlalu tidak seimbang. Petani
menyelongkar beg untuk mencari makanan di luar pagar tinggi vila mewah, dan
sebagainya. Kata Noah. “Namun
begitu, menurut Central Intelligence
Agency (CIA), agihan pendapatan di Amerika Syarikat lebih tidak seimbang
daripada Guyana, Nicaragua, dan Venezuela, dan kira-kira setara dengan Uruguay,
Argentina, dan Ecuador.” Beliau meneruskannya:
“Ketidaksamaan pendapatan sebenarnya merosot di Amerika Latin, sedangkan
di Amerika Syarikat, ketidaksamaan pendapatan terus melebar. Bercakap dari segi ekonomi, negara terkaya di
dunia mula menyamai republik pisang.
Perbezaan utama adalah bahawa
Amerika Syarikat cukup kuat untuk mengekalkan jarak geografi antara penghuni
vila dengan pengemis.”
Pada penghujung makalah itu, Timothy Noah meluahkan
perasaannya: “Saya tidak berhasrat hidup
di republik pisang. Wujud alasan
mengapa, dalam tahun-tahun yang sudah berlalu, Amerika mencemuh masyarakat yang
dibahagikan secara ketara ke dalam masyarakat yang mempunyai hak istimewa dan masyarakat papa kedana.”
Memang tidak tepat untuk mengatakan bahawa Nicholas
Kristof dan Timothy Noah mempelopori
penggunaan ketidaksamaan
pendapatan sebagai ciri republik pisang kerana pada tahun 2002,
Gregory A. Petsko menulis “Banana Republic” dalam Genome Biology. “Apa yang anda sebut negara yang
13,000 keluarga terkaya menguasai pendapatan setanding 20 juta keluarga
termiskin? Satu daripadanya apabila 13,000 keluarga terkaya yang sama mempunyai
pendapatan 300 kali pendapatan keluarga purata?
Dan apabila satu peratus keluarga terkaya menerima 16 peratus daripada
jumlah pracukai dalam negara, iaitu peratusan seperti yang diterima oleh
keseluruhan 40 peratus golongan bawahan penduduk?” Petsko mengemukakan pertanyaan secara
provokatif dan menjawabnya: “Sesetengahnya mungkin menyebut negara itu republik
pisang. Saya menyebutnya Amerika
Syarikat.”
Sebagaimana Noah, Petsko juga merujuk kepada
Paul Krugman yang membahaskan bahawa ketika 20 - 30 tahun lalu, jurang
pendapatan antara golongan kaya dengan golongan lain dalam masyarakat di Amerika Syarikat begitu lebar kerana dasar
ekonomi kini semakin memenuhi keperluan kepentingan golongan elit, manakala
perkhidmatan awam, seperti pendidikan awam untuk golongan lain kehausan
sumber. Di bandar-bandar besar di negara itu masyarakat
terbahagi kepada dua golongan, yang sangat kaya dan yang miskin. Di pusat bandar, golongan kelas menengah lenyap sebagaimana
kelas menengah itu sendiri. Amerika
Syarikat terkenal dengan masyarakat kelas menengah, namun ketidaksetaraan
pendapatan yang meningkat terlalu tinggi dalam dekad baru-baru ini bahawa kini
kedua-dua sistem ekonomi dan politik dipacu bukan oleh keperluan kelas
menengah, tetapi oleh keperluan golongan
kaya.
Petsko juga memetik amaran Krugman bahawa
“Amerika ‘mungkin menjadi negara yang
ganjaran besar diperuntukkan bagi golongan yang mempunyai hubungan yang betul;
yang orang biasa melihat sedikit harapan untuk maju; yang penglibatan politik
tidak berguna, kerana akhirnya kepentingan golongan elit selalunya dilayan dan
diutamakan.’ Ringkasnya, republik
pisang.”
Tidak bersetuju dengan takrif
umum tentang republik pisang, iaitu “negara kecil, khususnya di Amerika
Tengah, yang tidak stabil dari segi politik dan ekonominya dikuasai oleh
kepentingan asing, biasanya bergantung pada satu eksport, seperti pisang,” Petsko membahaskan
“republik pisang, dalam kata lain, negara yang peratusan yang paling
kecil daripada jumlah penduduk mempunyai bahagian yang besar kekayaan dan
kuasa.”
Pada 20 Oktober 2002, Paul Krugman menulis dalam The New
York Times Magazine, “For
Richer: How
the Permissive Capitalism of the Boom
Destroyed American Equality." Makalah yang dipetik dengan meluas itu
merangkumi kelenyapan kelas menengah, Zaman Kaya Raya baru, punca kemusnahan New Deal, harga ketidaksamaan,
ketidaksamaan dan politik, dan pemerintahan hartawan atau plutokrasi. Krugman menulis dengan penuh nostalgik
tentang kewujudan kelas menengah pada zaman remaja beliau yang kini menjadi milik negara lain. Amerika pada tahun 1950-an dan 1960-an ialah
masyarakat kelas menengah. Tulis
Krugman. “Kedua-duanya, iaitu dari segi
realiti dan dirasai. Ketidaksamaan
pendapatan dan kekayaan yang besar pada Zaman Kaya Raya telah lenyap.” Tambah
beliau, “Kita kini hidup dalam zaman Kaya Raya baru, berpesta-pestaan seperti
dahulu.”
Bagi Krugman, seseorang itu tidak dapat memahami apakah
yang berlaku di Amerika hari tanpa memahami takat, sebab dan akibat peningkatan
yang besar dalam ketidaksamaan yang berlaku sejak tiga dekad lalu, dan secara
khusus, penumpuan pendapatan dan kekayaan yang menghairankan dalam hanya sebilangan
tangan. Sejak tahun 1970-an,
jurang pendapatan melebar dengan pesat.
Tulis beliau, “pemenang terbesar ialah golongan yang sangat, sangat
kaya.” Walau bagaimanpun, Krugman dalam
makalahnya itu tidak menyebut republik pisang, meskipun beliau mendedahkan betapa
buruknya ketidaksamaan agihan pendapatan
yang pada hakikatnya sukar dibendung lagi.
Setelah mengikuti
bagaimana Amerika Syarikat terhumban
ke dalam republik pisang, pastinya pertanyaan yang terbayang ialah bagaimana
pula dengan negara lain, termasuk negara kita, Malaysia? Jika kekayaan terus
dibolot oleh segelintir golongan dan
ketidaksamaan pendapatan terus melebar, jawapannya jelas, iaitu mengalami nasib
seperti Amerika.
Rancangan Malaysia Ke-10 (RMK-10) yang bertemakan
“Rancangan Kemakmuran Ekonomi dan Keadilan Sosial,” sesungguhnya, dapat membendung negara ini
daripada terhumban ke dalam republik pisang. Dalam pembentangan (RMK-10) itu, Perdana Menteri, Datuk Seri Mohd. Najib Tun Abdul Razak
memaklumkan pelaksanaan program pembasmian kemiskinan untuk golongan sasar pula
telah berjaya mengurangkan kadarnya kepada 3.8 peratus tahun 2009, berbanding
5.7 peratus tahun 2005. Peratusan miskin tegar juga telah menurun daripada 1.2
peratus kepada 0.7 peratus dalam tempoh yang sama.
“Teras
Strategik Ketiga: Pembangunan Sosioekonomi Secara Inklusif” menyatakan keterangkuman merupakan prasyarat bagi memastikan
setiap rakyat dapat menikmati kemakmuran hasil pembangunan negara. Pendekatan
ini akan menjamin keadilan sosial kepada golongan yang benar-benar memerlukan
bantuan dan tidak akan ada sesiapa pun yang berasa terpinggir.
Kerajaan juga menyedari tanggungjawab dan komitmen daripada kuasa politik yang diberikan oleh rakyat
terhadap matlamat keadilan sosial. Kerajaan bertekad akan memperhebat dasar
yang mengutamakan keadilan sosial. RMK-10 ini juga akan memberi fokus kepada usaha
meningkatkan pendapatan dan kualiti hidup bagi kumpulan isi rumah berpendapatan
40 peratus terendah dengan bumiputera
merupakan bilangan terbesar, iaitu 73 peratus daripada 2.4 juta isi rumah dalam
kumpulan ini. Fokus khusus akan diberi
kepada golongan terpinggir yang tinggal di kawasan pedalaman, terutamanya yang
mendiami di rumah panjang di Sabah dan Sarawak, serta Orang Asli dan pekerja di
estet di Semenanjung Malaysia.
Negara yang terkaya di dunia,
kini terjebak dalam republik pisang.
Adakah negara yang bercita-cita mencapai taraf negara maju dan
berpendapatan tinggi pada tahun 2020 mampu mengelak?
(Nota: Tulisa asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Ekonomi, Januari 2011.)
(Nota: Tulisa asal makalah yang pernah diterbitkan dalam Dewan Ekonomi, Januari 2011.)
No comments:
Post a Comment